Dogma

Ο Ορέστης-Μαυρίκιος Αθανασίου Λουρίδης (1905-2005)

Της Βιργινίας Χαμουδοπούλου,, Ιστορικού

 Όσοι είχαμε την τύχη, αλλά και την τιμή, να λειτουργήσουμε πνευματικά δίπλα στον αείμνηστο Καθηγητή και Ακαδημαϊκό Ορέστη Λουρίδη γνωρίζουμε ότι συγκεφαλαίωσε και διοχέτευσε στον τόπο μας, καθ᾽ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ζωντανή και ενεργό την, κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, μοναδική και πολύπλευρη δράση της ρωμηοσύνης στο σύνολό της.

Ως “άοκνος εργάτης της Εκκλησίας και του Γένους μας”, ως αναμορφωτής της Έδρας της Στοματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ως θεμελιωτής της Εθελοντικής Αιμοδοσίας από τη θέση του άξιου εκπροσώπου, αλλά και Προέδρου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, ως Ιδρυτής του “Λουριδείου Ιδρύματος και Πνευματικού Κέντρου – Μνήμες της Πόλης” και ως Κτίτορας του περικαλλούς Ναού του Αγίου Αντίπα, ο χαρισματικός αυτός πατριώτης κατόρθωσε να διαμορφώσει τον εαυτό του ως ένα μικρόκοσμο του επιστημονικού, πνευματικού και πολιτισμικού Μικρασιατικού θαύματος.

Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι ο Κωνσταντινουπολίτης Ορέστης Λουρίδης, με βάση τη βαθιά χριστιανική του πίστη και ορθόδοξη επίγνωση, επιτέλεσε στον πνευματικό, επιστημονικό και κοινωνικό τομέα δραστηριότητες μιας ολόκληρης ρωμαίικης κοινότητας.

Ο Ορέστης-Μαυρίκιος Λουρίδης γεννήθηκε το 1905 στην Κωνσταντινούπολη από την ελληνική, αρχοντική οικογένεια του Αθανασίου και της Αριάδνης Λουρίδη.

Στον ογκώδη Τόμο της Βιογραφίας του Ο.Λ. (1997), γραμμένο από τον Μακαριστό π. Γεώργιο Μεταλληνό και την Πρεσβυτέρα του, διδάκτορα Θεολογίας κα Βαρβάρα Καλογεροπούλου, διαβάζουμε λεπτομέρειες από τις ρίζες, τα παιδικά και τα εφηβικά χρόνια του Ορέστη Λουρίδη.

Το όνομα Μαυρίκιος δόθηκε στον μικρό Ορέστη, ως δεύτερο όνομα, προς τιμήν του αποθανόντος το 1904 θείου του Μαυρικίου Βάις Βέη, ο οποίος ήταν διακεκριμένος διπλωμάτης, κάτοχος οκτώ ξένων γλωσσών, και σύμβουλος του Αβδούλ Χαμίτ Β´. Ο Μ. Βάις Βέη ήταν γνωστός ως υπέρμαχος των δικαιωμάτων των Ρωμηών της Πόλης, “της αιώνιας Μητρόπολης του Γένους μας”, όπως την αποκαλούσε ο Ορέστης Λουρίδης.

Ο πατέρας τού Ο.Λ. Αθανάσιος, προσηλωμένος στις αρχές της Ορθοδοξίας και του Ελληνικού Πολιτισμού, υπήρξε για τον γυιο του Ορέστη και την κόρη του Βασιλική λαμπρό υπόδειγμα σταθερότητας και εμμονής στην αγάπη και το θέλημα του Θεού, όπως και στις επιταγές του ελληνικού Έθνους στο σύνολό του. «Εάν γαρ και πορευθώ εν μέσω σκιάς θανάτου, ου φοβηθήσομαι κακό ότι Συ μετ᾽ εμού ει» (Ψαλμ. 22, στ. 4).

Ωστόσο η συγκλονιστικά δημιουργική πορεία του Ορέστη Λ. στον Ελλαδικό χώρο και στο εξωτερικό ξεπέρασε κάθε ανθρώπινη πρόβλεψη και προσφορά.

Θα προσπαθήσουμε στα περιορισμένα πλαίσια των σελίδων μιας εφημερίδας να εμπνεύσουμε τον δέοντα σεβασμό προς ένα γεννημένο Έλληνα-οδοδείκτη κατά τον 20ό αιώνα.

Ο Ο.Λ. τελείωσε αριστούχος το Ελληνογαλλικό Λύκειο Χατζηχρήστου στο Πέραν της Πόλης. Είχε ήδη φανερώσει τα πλούσια πνευματικά του χαρίσματα. Προκειμένου να μην υπηρετήσει στον Τουρκικό στρατό, όπως όριζε η Συνθήκη της Λωζάννης, αποφάσισε να φύγει από τη γενέτειρά του για να εργασθεί ελεύθερος, και ως εργάτης ακόμα, στην ονειρεμένη τότε από όλους ελεύθερη Ελλάδα. Με την ευχή των γονέων του και 500 δραχμές στην τσέπη, αφού η εξαγωγή συναλλάγματος ήταν αυστηρά απαγορευμένη από το Τουρκικό Κράτος, έφτασε στην Αθήνα και γράφτηκε το 1927 στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών υπολογίζοντας ότι ως Οδοντίατρος θα κέρδιζε γρηγορότερα χρήματα. Ως φοιτητής ξεχώρισε αμέσως με τη βαθιά εγκυκλοπαιδική του μόρφωση, την εργατικότητά του, την ειλικρινή τάση προς επιστημονική έρευνα, τη συγγραφή βιβλίων και την ισχυρή θέλησή του για προσφορά και βοήθεια προς τους συνανθρώπους του.

Ας μη λησμονούμε ότι το πλήθος των προσφύγων που είχε κατακλείσει την Ελλάδα μετά το 1922 είχε δημιουργήσει τεράστια κοινωνικά προβλήματα, μέσα από τις επιτακτικές καθημερινές ανάγκες του.

Ως τριτοετής φοιτητής ο Ο.Λ. εξελέγη από τον Καθηγητή Ν. Παπαντωνόπουλο σαν πρώτος άμισθος βοηθός του, εργαζόμενος συγχρόνως ως βοηθός οδοντιάτρου. Από το 1928 είχε αρχίσει να συγγράφει επιστημονικές, εγκεκριμένες μελέτες.

Το 1929 πήρε το Δίπλωμα του Οδοντιάτρου.

Το 1931-32 ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου γράφτηκε στην Οδοντιατρική Σχολή των Παρισίων, όπως και στην Ανωτάτη Οδοντιατρική Σχολή Ακτινολογίας και Φυσικοθεραπείας. Με επιθυμία για μία εις βάθος επιστημονική γνώση εκπαιδεύτηκε στο Παρίσι στην Παραδοντολογία και τη Στοματολογία εργαζόμενος σκληρά ως Οδοντίατρος.

Επέστρεψε στην Αθήνα, όπου η επιστημονική του άνοδος υπήρξε ταχυτάτη. Το 1940-41 προσφέρει εθελοντικά πολύτιμες υπηρεσίες σε σοβαρά πληγωμένους στο στόμα τραυματίες και γίνεται ένας από τους Ιδρυτές του Γναθοχειρουργικού Κέντρου Τραυματιών Πολέμου στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού. Το 1943 γράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παίρνει και το Δίπλωμα Ιατρικής το 1949 σε ηλικία 44 ετών.

Από το 1950 ξεχωρίζει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ως Στοματολόγος και το 1961 αρχίζει να διδάσκει ως τακτικός Καθηγητής της Στοματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα πλαίσια συνεχούς μελέτης και έρευνας λαμβάνει ενεργό μέρος ως ομιλητής και ως Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος Συνεδρίων, σε πενήντα και πλέον ξένα επιστημονικά Συνέδρια. Στα Συνέδρια αυτά ο Ορέστης Λουρίδης εκπροσωπούσε το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Καθηγητής Λουρίδης χρημάτισε επίσης Πρόεδρος του Διεθνούς Συνεδρίου της ARPA (1963), Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Οδοντιατρικής της Γαλλίας και της Pierre Fauchard Academy των Η.Π.Α.

Η Γαλλική Ακαδημία Οδοντιατρικής προεκήρυξε δύο φορές (1961 και 1967) βραβείο προς τιμήν του Ο.Λ.: “Prix Oreste Louridis”, όπως και η Εταιρεία για την έρευνα των Παραδοντιοπαθειών (ARPA Ελλάδας) “Βραβείον Ορέστου Λουρίδου”.

Όπως προαναφέραμε είναι αδύνατον στις σελίδες μιας εφημερίδας να εκθέσουμε το περιεχόμενο του πλήθους των σελίδων, οι οποίες αναφέρονται στα αναρίθμητα συγγράμματα, παράσημα, μετάλλια, βραβεία και κάθε λογής τιμητικές διακρίσεις τόσο στην ογκώδη Βιογραφία του Ο.Λ. από τον αείμνηστο πατέρα Μεταλληνό και την Πρεσβυτέρα του, όσο και στον πολυτελή Τόμο-Αφιέρωμα με τον τίτλο “ΦΙΛΙΟΝ” του 1974, από τους Φίλους, τους Συναδέλφους και τους Μαθητές του Ο.Λ. «επί τη εξηκονταπενταετηρίδι [65] του βίου αυτού». Μία σπάνια περίπτωση τιμητικής εκδόσεως για Καθηγητή εν ζωή. Στο Αφιέρωμα αυτό, εκτός από την επιστημονική δράση, διαγράφεται και η συνεχής αγωνία του Ερευνητή προκειμένου να ανακαλύψει και να προσφέρει στον Συνάνθρωπο τα ευεργετήματα όχι μόνον της Στοματολογίας, αλλά και εν γένει της Ιατρικής Επιστήμης.

Ο καθηγητής συχνά επαναλάμβανε το του Ιπποκράτους: «ουκ ένι δυνατόν ιατρικήν ειδέναι, όστις ουκ οίδεν ό,τι εστίν άνθρωπος». Στις σελίδες 12-13 αυτού του Αφιερώματος υπάρχουν τα ονόματα μεγάλου αριθμού Ελλήνων και ξένων Επιστημόνων με λίαν ευμενείς κρίσεις περί του οργανωτικού έργου του Ο.Λ., όπως και περί της πολύτιμης προσφοράς της “Ελληνικής Εταιρείας δια την Έρευνα των Παραδοντιοπαθειών”, η οποία ιδρύθηκε από τον Ο.Λ. το 1956.

Αυτές και πολλές άλλες επίπονες ιατρικές δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα την ένταξη του Ομότιμου Καθηγητή Ο.Λ. σε υψηλές θέσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Πριν συνταξιοδοτηθεί, σύμφωνα με την σύμφωνο γνώμη του Συλλόγου των Καθηγητών της Οδοντιατρικής και της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο καθηγητής Ο.Λ. προέβαινε μία φορά το χρόνο σε διδασκαλία περί των ομάδων αίματος, περί της μεταγγίσεως αίματος και της αιμοδοσίας, και στη συνέχεια, συνοδευόμενος από συνεργάτες και φοιτητές του, ελάμβανε μέρος στο λειτούργημα της εθελοντικής αιμοδοσίας.

Στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό η φωνή του Ο.Λ. ήταν πάντα οδηγήτρια προς δίκαιες, ορθές και τολμηρές ανθρωπιστικές λύσεις. Υπήρξε ο Οργανωτής και ο ισόβιος Πρόεδρος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Ε.Ε.Σ. για την καταπολέμηση της τοξικομανίας των νέων με το κέντρο της “Η Κοινότητά μας”. Μετά το 1975 υπήρξε Αντιπρόεδρος και κατόπιν Πρόεδρος του Ε.Ε.Σ. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι η θητεία του στον Ε.Ε.Σ. τον παρουσίαζε ως έναν Κοινωνικό Ηγέτη, με την απέραντη αγάπη του προς τους νέους μέσα από ένα πλήθος ανακοινώσεων σε Συνέδρια Ελληνικά και ξένα, σε υπερπεντακόσιες εκλαϊκευτικές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές ομιλίες, επιφυλλίδες και δημοσιεύματα ιατρικο-κοινωνικού περιεχομένου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο.

Ωστόσο η μεγίστη από τις υλικές και ιατρικές υπηρεσίες του Ο.Λ. στον Ε.Ε.Σ. ήταν η θεμελίωση της Εθελοντικής Αιμοδοσίας.

Στις 16 Ιανουαρίου 2017 ο Ελλόγιμος κ. Νικόλαος Χωριατέλλης, Πρόεδρος τότε του Σώματος Εθελοντών Αιμοδοτών Αττικής “Δρακοπούλειον” (ΣΕΑΑΔ) και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Συλλόγων και Ομάδων Εθελοντών Αιμοδοτών (ΕΟΣΕΑ), μίλησε σε αφιερωματική εκδήλωση της “ΕΣΤΙΑΣ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ” στη μνήμη του Καθηγητού Ορέστη Λουρίδη, με θέμα: “Καθηγητής Ορέστης Λουρίδης, ο Ερυθροσταυρίτης, ο θηριομάχος-θεμελιωτής της Εθελοντικής Αιμοδοσίας”. Ο κ. Χωριατέλλης τόνισε μεταξύ άλλων τα εξής:

«Είναι δύσκολο να αναφερθεί κανείς στο χείμαρρο των σκέψεων, αναμνήσεων, αρετών, ικανοτήτων και πολυσχιδών δραστηριοτήτων του ευγενικού μας Προέδρου Ο.Λ. …θα ήθελα απλώς, με δέος και ευσέβεια, να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για όσα ως σύμβουλος, συνεργάτης και συμπαραστάτης πρόσφερε αφειδώς στο Σώμα των Εθελοντών Αιμοδοτών του Ε.Ε.Σ., με τη μεγάλη πείρα, το ήθος και την εκλεκτή φιλία του, κατά την υπερ-πεντηκανταετή-ηγετική θητεία και φιλανθρωπική διακονία του στην Εθελοντική Αιμοδοσία.

»Το έργο του Ο.Λ. αναγνωρίζεται και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπου διετέλεσε αιρετός εντεταλμένος σύμβουλος και βοηθός επί ιατρικο-κοινωνικών θεμάτων του Προέδρου της Ομοσπονδίας των Εθνικών Συλλόγων και Ερυθρών Ημισελήνων του κόσμου, όπως και Αντιπρόεδρος των 131 Ερυθρών Σταυρών και Ημισελήνων του κόσμου. Διετέλεσε επίσης αιρετός εκπρόσωπος του Ερυθροσταυρισμού και στο Διεθνές Πνευματικό του Κέντρο, το “Ινστιτούτο Ερρίκος Ντυνάν” στη Γενεύη.

»Στον Ορ. Λουρίδη απονεμήθηκε μεγάλος αριθμός τιμητικών διακρίσεων από πολλούς φορείς της Ελληνικής Πολιτείας, όπως και τα ανώτατα Παράσημα πολλών ξένων Χωρών και Ελληνορθοδόξων Πατριαρχείων.

»Το έργο του Ο.Λ. επεκτάθηκε σε ένα πλατύ φάσμα εθνωφελών, πνευματικών και φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων του Ερυθροσταυρισμού, περιλαμβάνοντας και αυθόρμητες εκ μέρους του προσφορές, ιδρυτικές, οργανωτικές, διοικητικές και υλικές προς την Εθελοντική Αιμοδοσία και γενικότερα στη Νεότητα του Ε.Ε.Σ. Έτσι δικαιολογημένα τιμήθηκε με την ανωτάτη τιμητική διάκριση του ΧΡΥΣΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ με ΧΡΥΣΗ ΔΑΦΝΗ, που τότε μία δεκάδα μόνον Εθνικών προσωπικοτήτων θεωρήθηκαν άξιοι να την κατέχουν και μάλιστα να ονομασθούν Μεγάλοι Ευεργέτες του Ε.Ε.Σ. και των δύο μεγάλων Νοσοκομείων, του Μπενακείου-Κοργιαλενείου των Αμπελοκήπων και του Ασκληπιείου Βούλας. Άλλωστε ο Ο.Λ. έγινε Ιδρυτής και Δωρητής του “Λουριδείου Στοματολιγικού Κέντρου” στο Ασκληπιείο Βούλας Αττικής.

»Επίσης το Σώμα Εθελοντών Αιμοδοτών Ε.Ε.Σ., του οποίου ήταν Επίτιμος Πρόεδρος, έως τον θάνατό του (2005), τον τίμησε το 2004 με το ΧΡΥΣΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ της 50ετίας του Σώματος…».

»Βεβαιώ υπευθύνως –πρόσθεσε ο κ. Χωριατέλλης–, ότι ο Ο.Λ. ήταν ένας από τους ολίγους, για να μην πω ο πρώτος, που κυριολεκτικά θηριομάχησε με τη Λερναία Ύδρα της αδιαφορίας για την Εθελοντική Αιμοδοσία. Το 1983, ως Πρόεδρος του Ε.Ε.Σ., με τις προτάσεις του για την Εθελοντική Αιμοδοσία πέτυχε στο Μεξικό την ομόφωνη απόφαση των Μελών του “1ου Παγκοσμίου Συνεδρίου για την Εθελοντική Αιμοδοσία των Ερυθρών Σταυρών και Ημισελήνων” για μία “Ετήσια Εβδομάδα Εθελοντικής Αιμοδοσίας” όλων των Ερυθροσταυριτών. Επίσης πέτυχε να αποφασισθεί να κάνουν Εθελοντική Αιμοδοσία τα μέλη της Ομοσπονδίας των Φοιτητών της Ιατρικής επί μία εβδομάδα το χρόνο».

*

Άλλωστε ο Καθηγητής Λουρίδης πλούτισε τη Βιβλιοθήκη της Κοινωνικής Πρόνοιας του Ε.Ε.Σ. με συγγράμματα, τα οποία πρόσφερε, κυρίως για τα παιδιά που πάσχουν από Μεσογειακή Αναιμία.

Ο κατά πολύ νεώτερος του Ορ. Λουρίδη κ. Ν. Χωριατέλλης υπήρξε ο “καλός Άγγελός του” ως το τέλος της ζωής του (2005). Υποδειγματικός οικογενειάρχης και πατέρας ο κ. Ν. Χωριατέλλης, εκτός από την πολύτιμη επιστημονική συνεργασία πρόσφερε στον Δάσκαλό του τη βαθιά εκτίμηση και αγάπη του. Ο άγαμος Καθηγητής Λουρίδης αποκαλούσε τον κ. Χωριατέλλη “γυιο του”. Τους δύο άνδρες ένωνε η αφοσίωση στην Ιατρική Επιστήμη, το χριστιανικό ήθος και κυρίως η αδιάλειπτη επιθυμία για βοήθεια στον συνάνθρωπο και κυρίως στους νέους. Ο κ. Χωριατέλλης υπήρξε ανέκαθεν και έως σήμερα Ανώτερο στέλεχος και πολύτιμος Σύμβουλος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων.

Θα ολοκληρώσουμε το Κεφάλαιο των ατέρμονων ιατρικών δραστηριοτήτων του αειμνήστου Ορ. Λουρίδη με την τιμητική ανακήρυξή του ως “Επιτίμου Προέδρου του Σώματος Εθελοντών Αιμοδοτών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού”, κατά το 8ο Ετήσιο Συμπόσιο του Σώματος Εθελοντών Αιμοδοτών, την 14η Μαΐου 1997, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, ενώπιον Επισήμων Προσώπων και πλήθους ακροατών. Ο τότε Πρόεδρος του Σώματος των Εθελοντών Αιμοδοτών κ. Χωριατέλλης ολοκλήρωσε την εισηγητική του ομιλία προς τον τιμώμενο Καθηγητή ως εξής:

«Παρακολουθήσαμε για δύο δεκαετίες, ως Ερυθροσταυρίτες, ως φίλοι και ως συνεργάτες το καθόλου πνευματικό, διοικητικό, εθνικό, διεθνές, προνοιακό και ανθρωπιστικό έργο του Καθηγητού κ. Λουρίδη. Το έργο αυτό ανταποκρίνεται πλήρως, όχι μόνο στις ηθικές εντολές της Αγιωτάτης Εκκλησίας μας, αλλά ταυτίζεται απόλυτα και προς τα ανθρωπιστικά ιδεώδη της ευποιίας του Ερυθρού Σταυρού».

Ο αείμνηστος Ορ. Λουρίδης, βεβαιώνοντας με την αντιφώνησή του το ανώτατο πνευματικό και ψυχικό του επίπεδο, απάντησε με μία μνημειώδη στα χρονικά ομιλία με θέμα: “Ο δια των αιώνων Εθελοντισμός γενικώτερα και η Εθελοντική Αιμοδοσία ειδικώτερα αποτελούν ουσιαστικά σύμβολα της ενότητας μεταξύ των ανθρώπων”.

Οι αλήθειες που εμπεριέχονται σ᾽ αυτήν την επτασέλιδη ομιλία είναι διαχρονικές και θα μπορούσαν να ωφελήσουν τα μέγιστα τον παραπαίοντα σύγχρονο άνθρωπο.

Ελάχιστα από το περιεχόμενό της:

Για τις ρίζες της Εθελοντικής Αιμοδοσίας από την αρχαιότητα ο Καθηγητής Λουρίδης ανέφερε πολλά από το περιεχόμενο μιας προηγηθείσης ομιλίας του στις 10/6/1991, στα πλαίσια του ΣΤ´ Συμποσίου του Σώματος Εθελοντών Αιμοδοτών, όπου είχε αναπτύξει το θέμα: “Η διαχρονική πορεία του Εθελοντικού Κινήματος [και για την Αιμοδοσία] επί Αρχαίων Ελλήνων, Ρωμαίων, Βυζαντινών και Συγχρόνων”.

Στην ομιλία του αυτή είχε τονίσει ότι στους προγόνους μας, όπως και στην Παλαιά Διαθήκη, ταυτιζόταν το αίμα προς την ψυχή του ανθρώπου (Γαληνός, ιατρός 2ου π.Χ. αι., Πυθαγόρας, Αριστοτέλης). Στην Π. Διαθήκη: «η γαρ ψυχή πάσης σαρκός αίμα εστί». Ωστόσο στη μνημειώδη αντιφώνησή του, τον Μάρτιο του 1997, ο “Επίτιμος Πρόεδρος του Σ.Ε.ΑΙ. Ορ. Λουρίδης” ανέπτυξε επιστημονικά και αναλυτικά τέσσερις προϋποθέσεις για την επιτυχή πραγματοποίηση της Εθελοντικής Αιμοδοσίας:

1) Εξορμήσεις και εκκλήσεις συστηματικής διαφωτίσεως του κοινού για εθελοντική αιμοδοσία.

2) Νομοθετική ρύθμισις των θεμάτων της Εθελοντικής Αιμοδοσίας.

3) Εθελουσία ρύθμισις ηθικών κινήτρων και ευγενών ελατηρίων για την προσέλκυσι Εθελοντών Αιμοδοτών.

4) Προβλήματα επιστημονικά, κοινωνικά και οικονομικά, που αντιμετωπίζουν σήμερα τα Κέντρα Αιμοδοσίας.

Η ομιλία αυτή εμπεριέχεται ολόκληρη στο Α´ Τεύχος του τριμηνιαίου Περιοδικού του “Λουριδείου Ιδρύματος και Πνευματικού Κέντρου – Μνήμες της Πόλης”, με τίτλο “ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ”, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 1999).