Το συνέδριο συγκέντρωσε σημαντικές προσωπικότητες από τον ακαδημαϊκό και εκκλησιαστικό χώρο, μεταξύ των οποίων και ο κ. Νικόλαος Πρεβελάκης, λέκτορας Κοινωνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ.
Οι εργασίες του συνεδρίου ξεκίνησαν με μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος ανέδειξε τις παραμορφώσεις της θρησκευτικής πίστης που εκφράζονται μέσα από τον φονταμενταλισμό, υπογραμμίζοντας την απειλή που συνιστούν για τη συνύπαρξη των λαών. Τόνισε παράλληλα τη σημασία του διαθρησκειακού διαλόγου ως αντίδοτο στις φονταμενταλιστικές παρεκκλίσεις.
Από την πλευρά του, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος υπογράμμισε την ανάγκη οι θρησκευτικές κοινότητες να λειτουργήσουν ως παράγοντες συνοχής για τις κοινωνίες που μεταβάλλονται λόγω των μεταναστευτικών ροών, επισημαίνοντας τον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην προώθηση της ειρήνης και της ενότητας.
Ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου και Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος ξεκαθάρισε ότι το Παρατηρητήριο δεν στοχεύει στον έλεγχο της πίστης, αλλά στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της χριστιανικής αγάπης μέσω διαλόγου και προβληματισμού απέναντι σε ακραία θρησκευτικά φαινόμενα.
Στην κεντρική ομιλία, ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης ανέλυσε τη γένεση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, εντοπίζοντας τις ρίζες του στον αμερικανικό προτεσταντισμό του 20ού αιώνα. Παρουσίασε τα βασικά γνωρίσματα του κινήματος, όπως η απόρριψη της σύγχρονης επιστήμης και ο απόλυτος δογματισμός, ενώ προειδοποίησε για τους κινδύνους που εγκυμονεί ο φονταμενταλισμός τόσο για τις θρησκευτικές κοινότητες όσο και για την κοινωνική συνοχή.
Με ιδιαίτερα αιχμηρό λόγο, ο καθηγητής κατέδειξε τις σημερινές εκφάνσεις φονταμενταλισμού, μιλώντας για ρητορική μίσους, ηθική απαξίωση και απόρριψη της διαφορετικότητας, τα οποία – όπως υποστήριξε – κρατούν την Εκκλησία καθηλωμένη σε πνευματική στασιμότητα.
Ολοκληρώνοντας, εξέφρασε την αγωνία του για τη σημερινή κατάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χαρακτηρίζοντάς την ως τη δυσκολότερη περίοδο της νεότερης ιστορίας της.
Το συνέδριο πλαισιώθηκε και από πολιτιστικές δράσεις, στις οποίες συμμετείχαν ενεργά φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και όλοι οι παρευρισκόμενοι, απολαμβάνοντας τη θερμή φιλοξενία της τοπικής κοινωνίας και των διοργανωτών.