«Τα εξ αμάξης» Η αρχαία ατάκα που «καίει» ακόμα στην Ιερά Οδό
Η έκφραση «Τα εξ αμάξης» έχει βαθιές ρίζες στην αρχαιότητα και σχετίζεται με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Σήμερα, υπάρχουν παρόμοιες φράσεις όπως «Του ‘συρε όσα σέρνει η σκούπα» ή «Του τα ‘πε από την καλή», αλλά καμία δεν αποδίδει ακριβώς το νόημα που κρύβεται πίσω από το «τα εξ αμάξης».
Οι Αθηναίοι λάτρευαν ιδιαιτέρως τη θεά Δήμητρα και προς τιμήν της διοργάνωναν τη μεγάλη πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων, που ακολουθούσε την Ιερά Οδό, το ίδιο όνομα που φέρει έως σήμερα. Η πομπή περνούσε πάνω από τον ποταμό Κηφισό, στο σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός ναός του Αγίου Σάββα. Στην πομπή συμμετείχαν όλοι οι «γνήσιοι» Αθηναίοι, ενώ μια μερίδα ανθρώπων, θεωρούμενη κατώτερης αξίας ή αλλόθρησκοι, απαγορευόταν να συμμετέχουν επειδή θεωρούνταν ότι θα μολύναν τη γιορτή.
Οι αποκλεισμένοι αυτοί, νιώθοντας προσβεβλημένοι, συγκεντρώνονταν κοντά στη γέφυρα του Κηφισού και περίμεναν την επιστροφή των πανηγυριωτών. Μόλις τους έβλεπαν, ξεσπούσαν με χυδαίες βρισιές και άσεμνες χειρονομίες, προσπαθώντας να διαπομπεύσουν τους προσκυνητές που επέστρεφαν από την Ελευσίνα. Οι πανηγυριώτες, που επέστρεφαν συνήθως πάνω σε αμάξια, απαντούσαν με ανάλογες βρισιές και χειρονομίες.
Οι φράσεις που εκστόμιζαν όσοι βρίσκονταν στη γέφυρα ονομάστηκαν «γεφυρισμοί», ενώ οι απαντήσεις από τους επιστρέφοντες πάνω στα αμάξια πήραν την ονομασία «Τα εξ αμάξης».
Πηγή: “3.000 λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις” Τάκης Νατσούλης, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη / www.mixanitouxronou.gr
