Το Άστρο της Βηθλεέμ ίσως δεν ήταν μύθος: Η θεωρία επιστήμονα της NASA που ανατρέπει όσα πιστεύαμε
Ήταν ένα φως στον ουρανό που έδειχνε τον δρόμο. Ένα σημάδι που υποσχόταν πως κάτι κοσμοϊστορικό μόλις είχε συμβεί. Από τις σελίδες του Ευαγγελίου έως τις σύγχρονες αστρονομικές μελέτες, το Άστρο της Βηθλεέμ παραμένει ένα από τα πιο αινιγματικά και γοητευτικά σύμβολα της χριστιανικής παράδοσης.
Η ιστορία του Άστρου της Βηθλεέμ είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες σκηνές στη χριστιανική φαντασία: ένα λαμπρό ουράνιο σημάδι που φωτίζει τον τόπο όπου γεννήθηκε ένα παιδί, οδηγώντας μυστηριώδεις επισκέπτες από την Ανατολή στην κούνια ενός νεογέννητου βασιλιά.
Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο μιλά για ένα άστρο που ανέτειλε και τράβηξε την προσοχή των Μάγων (πιθανότατα αστρολόγων-ιερέων από τη Βαβυλώνα ή την Περσία) και προχωρούσε μπροστά τους, ώσπου «στάθηκε» πάνω από το σημείο όπου βρισκόταν ο Ιησούς.
Μόλις καμιά δωδεκαριά στίχοι, πυροδότησαν δύο χιλιετίες εικασιών. Τι ακριβώς είδαν οι Μάγοι; Υπήρξε κάποιο πραγματικό αστρονομικό φαινόμενο που να ταιριάζει με την περιγραφή του Ματθαίου; Μελετητές, αστρονόμοι και θεολόγοι έχουν προτείνει τα πάντα: από κομήτες και εκρήξεις άστρων μέχρι σπάνιες ευθυγραμμίσεις πλανητών.
Η θεωρία του κομήτη
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of the British Astronomical Association, επιστήμονας της NASA υποστηρίζει ότι το φαινόμενο που περιγράφεται στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ενδέχεται να βασίζεται σε ένα πραγματικό ουράνιο γεγονός, διαφορετικό όμως από εκείνο που έχει παγιωθεί στη συλλογική φαντασία.
Ο πλανητολόγος Μαρκ Μάτνεϊ προτείνει ως πιθανή εξήγηση έναν κομήτη που καταγράφηκε από Κινέζους αστρονόμους το 5 π.Χ., μια χρονολογία που θεωρείται συμβατή με τη γέννηση του Ιησού γύρω στο 6 ή 5 π.Χ. Όπως σημειώνει, ο κομήτης έγινε ορατός ένα πρωινό του Ιουνίου εκείνης της χρονιάς και, για όσους ταξίδευαν νότια προς τη Βηθλεέμ, θα φαινόταν να προηγείται της πορείας τους.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η τροχιά του κομήτη θα μπορούσε να εξηγεί και τη βιβλική περιγραφή του άστρου που «προπορευόταν» των Μάγων και στη συνέχεια «στάθηκε» πάνω από έναν συγκεκριμένο τόπο για μικρό χρονικό διάστημα.
Ο Μάτνεϊ καταλήγει ότι το φαινόμενο αυτό ταιριάζει τόσο με τις κινεζικές αστρονομικές καταγραφές όσο και με το ευαγγελικό κείμενο, προσφέροντας μια επιστημονική ερμηνεία σε ένα σύμβολο που συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις εδώ και αιώνες.
Μια υπερκαινοφανής έκρηξη (Supernova)
Μια άλλη εντυπωσιακή πιθανότητα, όπως αναφέρει το National Geographic, είναι ότι οι Μάγοι είδαν μια υπερκαινοφανή έκρηξη – ένα άστρο που «εξερράγη» και έγινε τόσο λαμπρό ώστε να φαίνεται ακόμη και την ημέρα – ή μια λιγότερο έντονη έκρηξη αστεριών, που και πάλι προκαλεί απότομη αύξηση φωτεινότητας.
Ωστόσο, και εδώ υπάρχουν ενστάσεις. Μια τέτοια έκρηξη θα ήταν ορατή σε όλους, όχι μόνο σε αστρολόγους. Ο Ματθαίος όμως δεν αφήνει να εννοηθεί ότι ο Ηρώδης ή οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ είχαν προσέξει κάτι ασυνήθιστο στον ουρανό. Αντίθετα, ο Ηρώδης φαίνεται αιφνιδιασμένος από την άφιξη των Μάγων και τους ρωτά ιδιαιτέρως πότε εμφανίστηκε το άστρο. Και, όπως και με τους κομήτες, μια έκρηξη δεν μπορεί να «σταθεί» πάνω από ένα συγκεκριμένο σπίτι.
Φάτνη / Eurokinissi
Η θεωρία της πλανητικής σύζευξης
Η πιο δημοφιλής σύγχρονη εξήγηση είναι ότι το Άστρο της Βηθλεέμ δεν ήταν ένα μεμονωμένο σώμα, αλλά μια σπάνια σύζευξη δύο ή περισσότερων πλανητών στον νυχτερινό ουρανό. Η ιδέα αυτή ανάγεται στον 8ο αιώνα και στον αστρονόμο Μασελλάχ, ο οποίος, βασισμένος σε παλαιότερες βαβυλωνιακές θεωρίες, πίστευε ότι μεγάλα ιστορικά γεγονότα και μεταβολές εξουσίας προαναγγέλλονται από πλανητικές συζεύξεις.
Ο Γκραντ Μάθιους, καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Νοτρ Νταμ, μελέτησε τις πλανητικές ευθυγραμμίσεις μεταξύ 8 και 4 π.Χ. και εντόπισε κάτι εξαιρετικό: στις 17 Απριλίου του 6 π.Χ. σημειώθηκε μια μοναδική ευθυγράμμιση του Ήλιου, της Σελήνης, του Δία και του Κρόνου, σε συνδυασμό με την εαρινή ισημερία στον αστερισμό του Κριού, ενώ η Αφροδίτη ευθυγραμμιζόταν στους γειτονικούς Ιχθύες. Με τον Ερμή και τον Άρη στον Ταύρο, το φαινόμενο αυτό ήταν τόσο σπάνιο που δεν θα επαναληφθεί πριν από το έτος 16.213 μ.Χ.
Για τους αρχαίους αστρολόγους, κάθε ουράνιο σώμα είχε συγκεκριμένο συμβολισμό. Ο Δίας συνδεόταν με τη βασιλεία και, όταν εμφανιζόταν κοντά στον Ήλιο, υποδήλωνε την παρουσία ηγεμόνα. Συνολικά, λέει ο Γκραντ Μάθιους, αυτή η σύζευξη στον Κριό – αστερισμό που συνδεόταν με την Ιουδαία– θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ένδειξη της γέννησης ενός νέου βασιλιά στην περιοχή.
Μια τέτοια ευθυγράμμιση θα μπορούσε πράγματι να ωθήσει τους Μάγους στο μακρύ ταξίδι τους και, σε αντίθεση με μια υπερκαινοφανή έκρηξη, δεν θα ήταν τόσο εντυπωσιακά φωτεινή ώστε να τραβήξει την προσοχή όλων. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί κανείς άλλος, πέρα από τους Μάγους, δεν έδειξε ενδιαφέρον για το άστρο.
Θαύμα ή σύμβολο;
Τέλος, πολλοί χριστιανοί ερμηνευτές υποστηρίζουν ότι το Άστρο της Βηθλεέμ δεν ήταν καθόλου φυσικό φαινόμενο, αλλά ένα θαύμα. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος πίστευε ότι ήταν υπερφυσικό ακριβώς επειδή συμπεριφερόταν «αντικανονικά», σταματώντας πάνω από ένα σπίτι.
Άλλοι μελετητές θεωρούν την ιστορία κυρίως λογοτεχνική. Η Ρόμπιν Γουόλς, αναπληρώτρια καθηγήτρια Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, επισημαίνει ότι «η αφήγηση του άστρου στον Ματθαίο αφορά λιγότερο την αστρονομία και περισσότερο τον λογοτεχνικό και θεολογικό συμβολισμό».
Τα ουράνια σημάδια ήταν συνηθισμένο μοτίβο στις βιογραφίες ηρώων, αυτοκρατόρων και θεών.
Για τον Ματθαίο και τους πρώτους αναγνώστες του, το άστρο ήταν ένα οικείο αφηγηματικό εργαλείο: ένας τρόπος να ειπωθεί ότι η γέννηση του Ιησού είχε κοσμική σημασία. Ο ίδιος ο ουρανός, σύμφωνα με την ιστορία, ανήγγειλε την άφιξη ενός νέου βασιλιά.
