Το φαινόμενο του Ηρώδη στη διαχρονική πορεία της Ιστορίας
Του Καθηγητού Μ. Τριτου στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας
Του Μιχαήλ Γ. Τρίτου
Ομοτίμου Καθηγητού A.Π.Θ.
Δεν είχαν κοπάσει οι δοξολογικές υμνωδίες των αγίων Αγγέλων που υμνούσαν ακατάπαυστα το μεγάλο γεγονός της Θείας του Σωτήρος ενανθρωπήσεως και η ανθρώπινη κακία έδειξε τα σκληρότερα αισθήματα στον Μεγάλο Eπισκέπτη της ανθρώπινης ιστορίας. Αντιπροσωπευτικός τύπος αυτής της εχθρικής στάσεως απέναντι στον Σωτήρα Χριστό υπήρξε ο αδίστακτος Ηρώδης. Μέσα στον τελείως αδικαιολόγητο φόβο του ότι κινδυνεύει ο θρόνος του από τον «τεχθέντα Βασιλέα» συνέλαβε το καταχθόνιο σχέδιο να προβεί στη γενική σφαγή των αθώων νηπίων της Βηθλεέμ «από διετούς και κατωτέρω», ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα αφάνιζε και το «παιδίον Ιησούς». Ήταν φαίνεται ανερμήνευτη συγκατάθεση του Θεού να καθαγιασθεί ο ερχομός του Σωτήρος με το αγνό αίμα των αθώων νηπίων, που έγιναν οι πρώτοι μάρτυρες του Χριστιανισμού.
Και ο μεν Ιησούς δια θείας επεμβάσεως σώθηκε, αφού ανεχώρησε στην Αίγυπτο. Μετά τον θάνατο του Ηρώδη, Άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στον Ιωσήφ και του είπε: «Εγερθείς παράλαβε το παιδίον και την μητέρα αυτού και πορεύου εις γην Ισραήλ. τεθνήκασι γαρ οι ζητούντες την ψυχήν του παιδίου» (Ματθ. 2,20).
H διαβεβαίωση αυτή του Αγγέλου στον Ιωσήφ έχει διαχρονική σημασία. Aναφέρεται σε όλους εκείνους, οι οποίοι δια μέσου των αιώνων είτε με τη γραφίδα είτε με το ξίφος είτε με ειρωνείες, εμπαιγμούς και συκοφαντίες επιχείρησαν να εξαλείψουν από το πρόσωπο της γης «την ψυχήν του παιδίου» (Ματθ. 2,20).
Δύο χιλιάδες χρόνια τώρα ο Ιησούς Χριστός αποτελεί το μεγάλο παράδοξο της ιστορίας, το αντιλεγόμενο σημείο και την πέτρα του σκανδάλου. Μια σκληρή πάλη διεξάγεται σε όλες τις εποχές γύρω από το όνομά Του. Άλλοι αρνήθηκαν τη θεότητά Του. Άλλοι εγκλωβίζοντάς Τον στα στενά χωρο-χρονικά πλαίσια της ενδοκοσμικότητας, τον παραλληλίζουν με τους εγκόσμια μεγάλους κοινωνιολόγους, φιλοσόφους, παιδαγωγούς και κοινωνικούς επαναστάτες. Άλλοι, τέλος, έφθασαν στο σημείο να αρνηθούν και αυτή ακόμα την ιστορική του ύπαρξη, θεωρώντας Τον φανταστικό δημιούργημα των θρησκευτικών νοσταλγιών και της μυθοπλαστικής φαντασίας των ανθρώπων της εποχής που εμφανίστηκε ο Χριστιανισμός.
Ας παρακολουθήσουμε με κάθε δυνατή συντομία διαχρονικά αυτή την εχθρική στάση απέναντι στον Ιησού, βγάζοντας τα ανάλογα συμπεράσματα.
Μετά τον Ηρώδη, που πρώτος άνοιξε την αυλαία της σκληρής πολεμικής ενάντια στον Ιησού, ακολούθησαν οι Ιουδαίοι, οι γραμματείς και φαρισαίοι, ο περιούσιος λαός του Θεού, που δέχθηκε στην ιστορία της θείας οικονομίας τη χάρη της κλήσεως στη διακονία της σωτηρίας. Όχι μόνον δεν δέχθηκαν τον Χριστό ως Μεσσία και Λυτρωτή του κόσμου, αλλά τον οδηγήσαν «ίνα σταυρωθή». Οι ίδιοι καταδίωξαν και τους πρώτους Χριστιανούς, επειδή νόμιζαν ότι διέστρεψαν τη μωσαϊκή θρησκεία και αρνούνταν τις ιουδαϊκές αντιλήψεις για τον Μεσσία, στον οποίο οι Ιουδαίοι στήριζαν τις ελπίδες για εθνική αποκατάσταση. Γενικά, οι Ιουδαίοι δεν μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν τον προπαρασκευαστικό χαρακτήρα της θρησκείας τους, ότι δηλαδή ο Ιουδαϊσμός ήταν «παιδαγωγός εις Χριστόν» και ότι μετά την εμφάνιση του Χριστιανισμού έληξε η αποστολή του.
Την σκυτάλη της πολεμικής εναντίον του Χριστού παίρνουν στη συνέχεια οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, οι οποίοι εξέλαβαν τον Χριστιανισμό ως ανατρεπτικό κίνημα της ισχύουσας τάξης. Αγνόησαν ότι η Βασιλεία του Θεού «ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου» (Ιωαν.ιη’,36). Νέρωνας, Δομιτιανός, Τραϊανός, Μάρκος Αυρήλιος, Σεπτίμιος Σεβήρος, Δέκιος, Διοκλητιανός, ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον στους διωγμούς εναντίον των Χριστιανών. Οι Χριστιανοί οδηγούνται κατά εκατοντάδες στα μαρτύρια, αναδεικνυόμενοι πραγματικοί ήρωες. Όσο πολλαπλασιάζονται οι διώξεις και τα μαρτύρια, τόσο ξαπλώνεται και στερεώνεται ο Χριστιανισμός. Το αίμα των μαρτύρων μεταβάλλεται σε δραστικό λίπασμα, που έδωσε μεγαλύτερη ζωτικότητα και καρποφορία στο χριστιανικό δένδρο. Στο πρόσωπό τους «η μωρία του Σταυρού» (Α’Κορ.1,18) κατετρόπωσε τη σιδηρόφρακτη δύναμη των Καισάρων. Η Εκκλησία όχι μόνον δεν εξαφανίστηκε στα χρόνια των διωγμών, αλλά αντίθετα κατήγαγε περιφανή θρίαμβο, αφού ξαπλώθηκε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Έτσι κάθε φορά που η Εκκλησία κατεβαίνει στις κατακόμβες, ξαναβρίσκει το εσωτερικό μεγαλείο και τον δυναμισμό της.
Τον δ’ μ.Χ. αι. προβλήματα δημιουργούνται εκ των ένδον. Πρόκειται για τις διάφορες αιρέσεις, τριαδολογικές, χριστολογικές, πνευματολογικές, που αλλοιώνουν την καθαρότητα της χριστιανικής αλήθειας. Προήλθαν από χριστιανούς που επιχείρησαν με λογικές κατηγορίες σκέψεως να ερμηνεύσουν τις υπέρ λόγον θεμελιώδεις αλήθειες του Χριστιανισμού και οδηγήθηκαν στην πλάνη. Η Εκκλησία τις αντιμετώπισε επιτυχώς με τις Οικουμενικές Συνόδους, οι οποίες διετύπωσαν τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας.
Νέα λαίλαπα εμφανίζεται τον ζ’ μ.Χ. αι. Ο Ισλαμισμός. Μια θρησκεία που στερείται θρησκευτικής πρωτοτυπίας και επιβάλλεται με τη βία. Τα αρνητικά του στοιχεία είναι η σαφής υποτίμηση της γυναίκας, η επίσημη θρησκευτική αναγνώριση του θεσμού της δουλείας και η θεολογική δικαίωση του πολέμου. Διάφορα χωρία του Κορανίου θεμελιώνουν την πολεμική σε βάρος των απίστων. Η περί Τζιχάντ αντίληψη αναφέρεται στη στρατιωτική δράση για την εξάπλωση του Ισλάμ. Δικαιολογημένα ο διαπρεπής ισλαμολόγος Ουϊλιαμ Μιουϊρ τόνισε: «Το σπαθί του Μωάμεθ και το Κοράνιο είναι οι ολεθριότεροι εχθροί του πολιτισμού, της ελευθερίας και της πίστεως, από όσους το ανθρώπινο γένος συνάντησε μέχρι τώρα σ’ αυτόν τον κόσμο».
Κρίση στην ιστορία του Χριστιανισμού έχουμε και τον ια’ μ.Χ. Πρόκειται για το σχίσμα του 1054μ.Χ. που έφερε τη διάσπαση της αδιαίρετης κατά την πρώτη χιλιετία Χριστιανικής Εκκλησίας. Είχε ως βασική αιτία την αξίωση του Πάπα για την αναγνώρισή του ως απολύτου κυριάρχου στην Εκκλησία του Χριστού. Οι παπικές αξιώσεις για το πρωτείο, το αλάθητο και το filioque έσχισαν τον άραφο χιτώνα του Χριστού με ολέθριες συνέπειες στη μετέπειτα ζωή του Χριστιανισμού.
«Την ψυχήν του παιδίου» όχι με το ξίφος, αλλά με τη διανόηση επιχείρησε να εξαλείψει τον ιη’ αι. ο άθεος διαφωτισμός. Πρόκειται για ένα πνευματικό κίνημα, το οποίο επιζητούσε την παραμέριση όλων των αυθεντιών που στηρίζονταν στην παράδοση και την επίλυση όλων των προβλημάτων με βάση τον ορθό λόγο. Θεώρησε τον άνθρωπο ως αυτόνομο και αυτάρκη δυναμικότητα, ικανό να πραγματοποιήσει ανθρωποκεντρικούς και ενδοκοσμικούς μόνο σκοπούς. Η επιστήμη γίνεται ιδεολογικό όργανο της αθεΐας και μπαίνει αναρμόδια σε μεταφυσικά πεδία, αποφαινόμενη για θέματα που ξεπερνούν τις επιστημονικές δυνατότητες της παρατηρήσεως και του πειράματος. Ο διαφωτισμός εγκλώβισε τον άνθρωπο στα στενά χωροχρονικά πλαίσια του παρόντος και του στέρησε κάθε λυτρωτική μεταφυσική διέξοδο. Παρόλες τις προόδους της επιστήμης και της τεχνικής ο άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει αδύναμος μπροστά στο φυσικό και ηθικό κακό. Αυτό συνιστά την κρίση της αυτάρκειας του ανθρώπου.
Το βλέπουμε σε όλους εκείνους που ενώ μίλησαν για το «θάνατο του Θεού», ακούμε τους τόνους της νοσταλγίας για τον άγνωστο Θεό. Είναι χαρακτηριστική η δραματική κραυγή του Νίτσε: «Όλα τα ρυάκια των δακρύων μου προς Εσένα τρέχουν! Και η φλόγα της καρδιάς μου προς Εσένα ανυψώνεται λαμπρή. Ω! έλα πίσω μέσα μου, άγνωστέ μου Θεέ!, που είσαι ο πόθος μου και η εσχάτη ευτυχία μου». Χαρακτηριστικές είναι οι μεταστροφές Ελλήνων αθέων, όπως του Ρήγα Νικολαϊδη, του Γιάννη Σκαρίμπα, του Χαρίλαου Φλωράκη κ.ά.
Και ερχόμαστε στο 1917 με την επικράτηση του αθέου κομμουνιστικού καθεστώτος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ενός απανθρώπου κοινωνικού συστήματος που έβαλε ως στόχο την εξαφάνιση του χριστιανισμού. Ο Λένιν έγραψε στον Γκόρκυ: «Κάθε ιδέα περί Θεού είναι μια ανείπωτη ατιμία και η πιο επικίνδυνη και απαίσια μόλυνση. Γι’ αυτό η προπαγάνδα μας είναι κατ’ ανάγκην προπαγάνδα αθεϊστική». Το 1929 δημοσιεύεται από τον Στάλιν ο νέος νόμος περί θρησκείας. Έτσι κάθε είδος θρησκευτικής διδασκαλίας γίνεται νομικό αδίκημα. Ο Ρώσος Υπουργός Παιδείας Λουνατσάρσκυ διεκήρυττε πανηγυρικά το 1926: «Καυχόμαστε ότι επιτύχαμε κάτι το κολοσσιαίο. Το ότι ξεριζώσαμε από το ρωσικό λαό το αίσθημα της θρησκείας».
Η ίδια πολεμική έγινε σε όλες τις κομμουνιστικές χώρες και κυρίως στην Αλβανία, όπου τον Φεβρουαρίου του 1967 στο Ε’ Συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος διακηρύχθηκε ότι η Αλβανία είναι το πρώτο αθεϊστικό κράτος στον κόσμο. Οι ιερείς αποσχηματίστηκαν. Οι ναοί έγιναν στάβλοι, κινηματογράφοι, θέατρα, στρατώνες, λέσχες. Στα σχολεία συστηματική αθεϊστική προπαγάνδα. Γενιές νέων ανθρώπων μεγάλωσαν χωρίς Θεό, χωρίς πίστη, χωρίς ελπίδα.
«Τεθνήκασιν» όμως και εδώ» οι ζητούντες την ψυχήν του παιδίου».(Ματθ.2,20) Ύστερα από 70 χρόνια συστηματικού αθεϊσμού η Εκκλησία της Ρωσίας είναι μια άριστα οργανωμένη Εκκλησία, που εντυπωσιάζει όχι μόνον με τον αριθμητικό της όγκο (150.000.000 πιστοί), αλλά και με το πνευματικό της περιεχόμενο, ένα περιεχόμενο θαυμαστού θρησκευτικού βιώματος και υπέρκαλης λειτουργικής έκφρασης. Ανέδειξε μεγάλους αγίους, παρουσίασε πρωτοφανή άνθιση του μοναχικού βίου, ανέπτυξε εξαιρετική ιεραποστολική δράση και κυρίως παρουσιάζει το φαινόμενο μιας βαθειάς λαϊκής ευσέβειας, που δύσκολα συναντά κανείς σε άλλους λαούς.
Το ίδιο συμβαίνει και στην Αλβανία, η οποία, μετά την πτώση του σκληρού αθεϊστικού καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα και των επιγόνων του, βιώνει τη δόξα και το μεγαλείο της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας και διακηρύσσει διαρκώς τη χαρά της Αναστάσεως ως υπερβάσεως όλων των αδιεξόδων.
Προσπαθήσαμε σε σύντομες γραμμές να παρουσιάσουμε τις κύριες φάσεις της πολεμικής εναντίον του Ιησού Χριστού. Η αλήθεια είναι καταλυτική. «Τεθνήκασιν οι ζητούντες την ψυχή του παιδίου». Ο Ιησούς Χριστός «εξήλθε νικών και ινα νικήση».(Ματθ.2,20) Ενώπιόν Του «παν γόνυ κάμψει επουρανίων και επιγείων και καταχθονίω» (Φιλιπ. β’, 10). Η Εκκλησία την οποία ίδρυσε δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα. Είναι θεανθρώπινος οργανισμός, που εμψυχώνεται και κατευθύνεται από το Άγιο Πνεύμα. Γι’ αυτό «πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν αυτής» (Ματθ. ιστ’, 18). Ούτε των εχθρών οι επιθέσεις, ούτε των παιδιών της οι ατέλειες, ούτε των λειτουργών της τα λάθη, ούτε των ισχυρών της ημέρας η περιφρόνηση θα σταθούν ικανά να ανακόψουν τη λυτρωτική πορεία της στον κόσμο. Η θεϊκή Του παρουσία δεν κλονίζεται ούτε από τους ψευδόχριστους αιρετικούς, ούτε από τους κομπορρήμονες «σοφούς» του κόσμου τούτου. Ο Χριστός αντιτάσσει «τα μωρά του κόσμου ίνα καταισχύνη τους σοφούς»! (Α’ Κορ. 1,26). Μηδενίζει τη σοφία των σοφών και τη σύνεση των συνετών αθετεί. Είναι η Παλανήθεια, η Πανζωή, η αρχή και το τέλος του κόσμου. Μονάχα αυτός λυτρώνει και σώζει τον άνθρωπο, γιατί είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Το κέντρο, ο άξονας και το νοηματικό πλήρωμα της παγκόσμιας ιστορίας. Ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου, αφού «θεμέλιον άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ος εστιν Ιησούς Χριστός». (Α’Κορ.γ’,11)
Σ’ Αυτόν αποκαλύπτεται η αλήθεια του Θεού και του ανθρώπου. Αυτός μας ελευθερώνει από τους εφιάλτες της ενοχής, της αγωνίας και της βασανιστικής μέριμνας. Μας περιβάλλει με το φωτεινό ένδυμα της θείας υιοθεσίας. Μας γεμίζει ελπίδα και εσωτερική ειρήνη και μας βοηθάει να νικήσουμε οριστικά τον πόνο και την οδύνη του θανάτου.
