Οικολογικό πρόβλημα και Ορθόδοξη Εκκλησιολογία
Του Δημητρίου Λυκούδη, θεολόγου, φιλολόγου, Ιστορικού, Υπ. Δρα ΕΚΠΑ
Η 5η Ιουνίου εκάστου έτους έχει ορισθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και έχει θεσμοθετηθεί από τον ΟΗΕ, ήδη από τα 1972 προκειμένου να ευαισθητοποιήσει και να προβληματίσει την παγκόσμια κοινότητα σχετικά με το φυσικό περιβάλλον και την παγκόσμια υγεία γύρω μας.
Ένδεκα ημέρες διήρκεσε το Συνέδριο στη Σουηδία, η «Διάσκεψη της Στοκχόλμης», όπως επικράτησε από το 1972 και έκτοτε, ώστε οι ηγέτες των χωρών του ΟΗΕ να βρουν τρόπο και μέσο, να λάβουν όλα εκείνα τα μέτρα για τη διατήρηση και προστασία του παγκόσμιου φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος. Εκ του αποτελέσματος, όμως και αν λάβουμε υπόψιν, έστω, τις πλέον ευοίωνες προβλέψεις και προειδοποιήσεις των επιστημόνων, ο πλανήτης μας κινδυνεύει, ένεκα και της υπερθέρμανσης, με αφανισμό!
Όσα, όμως, μέτρα επιπροσθέτως και να ληφθούν, το πρόβλημα θα προβάλλει μπροστά μας και εμείς θα φαντάζουμε αδύναμοι να το αντιμετωπίσουμε, διότι αποφεύγουμε να αποδεχθούμε πως το οικολογικό πρόβλημα είναι κατά βάση εκκλησιολογικό και ανθρωπολογικό πρόβλημα.
Ο άνθρωπος, αρχικά, ως κορωνίδα της κτίσεως, κατά τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, επέχει στον κόσμο θέση εξουσιαστή επί αυτής της κτίσεως και των στοιχείων της, πάντοτε διά του Θεού. Όταν διαρραγεί η σχέση πιστού και Εκκλησίας, ο άνθρωπος εξουσιάζεται, υποδουλώνεται στα στοιχεία της φύσεως και μεταποιείται σε «ειδωλολάτρη και πραγματολάτρη», ως υποστηρίζει ο Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς. Η εναρμονισμένη ζωή του πιστού στην Εκκλησία, δηλαδή, η συνειδητή συμμετοχή του στη μυστηριακή ζωή τον καθιστά αγιοπνευματικά φρουρό και διαχειριστή αυτής της κτίσεως, καθώς, ως απόρροια των χαρακτηριστικών του «κατ᾿εικόνα» του, ηγεμονεύει και ειρηνοποιεί επ᾿ αυτής.
Ο άνθρωπος που έχει αυτοθέλητη μυστηριακή ζωή απολαμβάνει αυτής της «εν τω κόσμω» παρουσίας και διαμονής του ουχί απλώς ηθικολογικά και γνωσιολογικά, αλλά εις βάθος οντολογικά και ουσιαστικά, διατηρώντας μέσα του ακεραία την πεποίθηση, πιότερο βιωματικά παρά διαγνωστικά, ότι επί της γης δεν φιλοσοφεί απλώς περί της γνώσης των όντων, αλλά, κυρίως θεο-λογεί περί της γνώσης του Θεού. Και αυτή η γνώση του Θεού σού υπομνηματίζει πως στον παρόντα βίο ξενοδοχούμεθα, για να θυμηθώ τα λόγια του Ιερού Χρυσοστόμου, και υποχρεούμεθα να αφήσουμε όσα διαχειριζόμαστε, καλώς, στους επόμενους από εμάς.
Γι᾿αυτό οι άγιοι που, διά της χάριτος του Παναγίου Πνεύματος και του προσωπικού τους μόχθου επέτυχαν την επάνοδο «εις την προτέραν ευγένειαν» και έφθασαν σε υψηλά μέτρα αγιότητος, βίωναν επί της γης μια σχετικά «προπτωτική» κατάσταση, παραδείσια και πλέον κεχαριτωμένη. Αποτέλεσμα; Να μιλούν με τα άλογα ζώα, να φροντίζουν την περιβάλλουσα κτίση, να χαϊδεύουν τα φυτά και τα λουλούδια…!
Υπό την έννοια αυτή το οικολογικό ζήτημα είναι εκκλησιολογικό θέμα και, συνάμα, ανθρωπολογικό. Θυμηθείτε όσα έλεγε ο Όσιος Σωφρόνιος Σαχάρωφ για τον μακαριστό Γέροντά του, Όσιο Σιλουανό τον Αθωνίτη: «Πολλές φορές βγαίναμε με τον Γέροντα να περπατήσουμε στα αγιορείτικα μονοπάτια. Πήγαινε μπροστά, εγώ ακολουθούσα. Και, πόσο εντύπωση μού έκαμνε, πόσο βαθεία την καρδιά μου δίδαξε το παράδειγμα και ο τρόπος που περπατούσε: πότε δεξιά και αριστερά, μικροπηδούσε, πεταγόταν εδώ και εκεί, διότι πονούσε η καρδιά του και απέφευγε να πατήσει τα ήδη πεσμένα και σαπισμένα φύλλα και ξερά χόρτα στο δρόμο του!».
