Oσίου Θεοδώρου Εδέσσης – Ψυχωφελή αποφθέγματα
Κανένας από εμάς δεν μπορεί με τη δική του δύναμη να γλυτώσει από τις μεθόδους και τις τέχνες του πονηρού, παρά μόνο με την ανίκητη δύναμη του Χριστού.
Μάταια λοιπόν πλανιούνται όσοι υπερηφανεύονται και φουσκώνουν διαφημίζοντας ότι με τις ασκήσεις που κάνουν και με το αυτεξούσιό τους καταργούν την αμαρτία, η οποία καταργείται μόνο με τη χάρη του Θεού, καθώς έχει νεκρωθεί δια του μυστηρίου του σταυρού.
Γι’ αυτό και ο φωστήρας της Εκκλησίας Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι δεν αρκεί η προθυμία του ανθρώπου, αν δεν δεχτεί και τη βοήθεια του ουρανού. Και ότι πάλι, δεν θα κερδίσουμε τίποτε από τη θεία βοήθεια, αν δεν έχουμε προθυμία. Αυτά τα δύο τα φανερώνουν ο Ιούδας και ο Πέτρος. Ο Ιούδας, αν και είχε πολλή βοήθεια, δεν ωφελήθηκε τίποτε, γιατί δεν θέλησε, ούτε συνεισέφερε τη δική του προαίρεση και προθυμία. Ο Πέτρος πάλι, αν και είχε προθυμία, επειδή δεν βοηθήθηκε, κατέπεσε. Γιατί η αρετή συνυφαίνεται από τα δύο, τη βοήθεια του Θεού και την προθυμία του ανθρώπου. Γι’ αυτό σας παρακαλώ, λέει, ούτε να αναθέσουμε το παν στο Θεό κι εμείς να κοιμόμαστε, ούτε όταν έχουμε προθυμία, να νομίζουμε ότι το παν το κατορθώνουμε με τους δικούς μας κόπους.
Διώχνε μακριά σου το πνεύμα της πολυλογίας. Γιατί σ’ αυτή βρίσκονται φοβερότατα πάθη, το ψεύδος, η θρασύτητα, οι αστειότητες, η αισχρότητα, η μωρολογία και γενικώς όπως έχει λεχθεί: «Από την πολυλογία δεν θα ξεφύγεις την αμαρτία» (Παροιμ. 10:19). Ο σιωπηλός όμως άνθρωπος είναι θρόνος της επιγνώσεως (Παροιμ. 12:23). Αλλά και λόγο θα δώσουμε για κάθε λόγο περιττό και ανωφελή, είπε ο Κύριος (Ματθ. 12:36). Επομένως η σιωπή είναι πολύ αναγκαία και ωφέλιμη.
Σ’ εκείνους που μας κακολογούν και μας υβρίζουν ή με κάποιο τρόπο μας κακομεταχειρίζονται, έχουμε εντολή να μην ανταποδίδουμε την κακολογία ή την κακομεταχείριση, αλλά μάλλον να τους εγκωμιάζουμε και να τους ευλογούμε (Ματθ. 5:44). Γιατί στο μέτρο που ειρηνεύουμε με τους ανθρώπους, πολεμούμε τους δαίμονες· ενώ όταν μνησικακούμε και πολεμούμε τους αδελφούς μας, έχουμε ειρήνη με τους δαίμονες, με τους οποίους έχουμε διδαχθεί να έχουμε τέλειο μίσος (Ψαλμ. 138:22) και ασυμφιλίωτο πόλεμο.
Απόφευγε να εξαπατάς τον πλησίον σου με δόλια γλώσσα, για να μην εξαπατηθείς από τον εξολοθρευτή. Γιατί άκουσα από τον προφήτη ότι «τον αιμοχαρή και δόλιο άνθρωπο ο Κύριος τον αποστρέφεται» (Ψαλμ. 5:7), και «ας εξολοθρεύσει ο Κύριος όλα τα δόλια χείλη και κάθε γλώσσα που λέει μεγάλα λόγια» (Ψαλμ. 11:4). Επίσης απόφευγε να επιπλήξεις το παράπτωμα του αδελφού σου, για να μην ξεπέσεις από την καλωσύνη και την αγάπη. Εκείνος που δεν έχει καλωσύνη και αγάπη στον αδελφό του, δεν γνώρισε το Θεό, γιατί ο Θεός είναι αγάπη (Α’ Ιω 4:8), καθώς φωνάζει ο Ιωάννης, ο γιος της βροντής, ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού. «Γιατί αν ο Χριστός», λέει, «ο Σωτήρας όλων, έδωσε για χάρη μας τη ζωή Του, το ίδιο και εμείς οφείλουμε να δίνουμε τη ζωή μας για χάρη των αδελφών μας» (Α’ Ιω. 3:16).
Δικαιολογημένα η αγάπη ονομάστηκε μητρόπολη των αρετών και συγκεφαλαίωση του νόμου και των προφητών. Ας καταβάλλουμε λοιπόν κάθε κόπο μέχρις ότου επιτύχουμε την ιερή αγάπη. Με αυτήν ας αποτινάξουμε την τυραννία των παθών και ας υψωθούμε στους ουρανούς πετώντας με τα φτερά των αρετών και θα δούμε το Θεό, όσο είναι δυνατόν στην ανθρώπινη φύση.
Αφού ο Θεός είναι αγάπη, εκείνος που έχει την αγάπη, έχει το Θεό μέσα του. Ενώ όταν απουσιάζει η αγάπη, δεν έχουμε καμιά ωφέλεια, ούτε μπορούμε να πούμε ότι αγαπούμε το Θεό. Γιατί λέει η Γραφή: «Αν κανείς πει ότι αγαπά το Θεό και μισεί τον αδελφό του, είναι ψεύτης» (Α’ Ιω. 4:20). Και πάλι λέει: «Κανείς δεν είδε ποτέ το Θεό (Ιω. 1:18). Αν όμως αγαπάμε ο ένας τον άλλον, ο Θεός μένει μέσα μας και αισθανόμαστε τέλεια την αγάπη Του μέσα μας (Α’ Ιω. 4:12)». Από αυτά φαίνεται ότι η αγάπη περιέχει όλα τα αγαθά και βρίσκεται στην κορυφή όλων όσα λέει η Αγία Γραφή. Και δεν υπάρχει είδος αρετής, με την οποία ο άνθρωπος φιλιώνεται και ενώνεται με το Θεό, που δεν εξαρτάται από την αγάπη και δεν περιλαμβάνεται μέσα σ’ αυτήν για να το συγκρατεί και να το φυλάει με τρόπο ανέκφραστο.
«Τέλος του λόγου μας –είπε ο Εκκλησιαστής (12:13)– να ακούς το παν· να φοβάσαι το Θεό, να τηρείς τις εντολές Του· αυτό είναι όλος ο άνθρωπος». Εγώ, λέει, σου δείχνω συνοπτικό και σύντομο δρόμο σωτηρίας: να φοβάσαι το Θεό και να τηρείς τις εντολές Του. Όχι να έχεις τον προκαταρκτικό φόβο για την κόλαση, αλλά τον τέλειο, εκείνον που φέρνει στην τελειότητα, τον οποίο οφείλουμε να έχουμε για τη στοργική αγάπη Εκείνου που τον διέταξε. Γιατί αν δεν κάνουμε αμαρτίες για το φόβο της κολάσεως, είναι φανερό ότι αν δεν υπήρχε η τιμωρία, θα αμαρτάναμε, αφού η προαίρεσή μας κλίνει προς την αμαρτία. Αν όμως απέχουμε από τα κακά επειδή τα μισήσαμε και όχι για την απειλή της κολάσεως, τότε εργαζόμαστε τις αρετές από αγάπη προς τον Κύριο, φοβούμενοι μην τυχόν παρασυρθούμε στο κακό. Όταν φοβόμαστε μην τυχόν παραβλέψουμε καμία εντολή, αυτός ο φόβος είναι αγνός, που γίνεται μόνο για το καλό, και καθαρίζει τις ψυχές μας και ισοδυναμεί με την τέλεια αγάπη. Εκείνος που έχει αυτόν τον φόβο και τηρεί τις εντολές, αυτός είναι «όλος ο άνθρωπος», δηλαδή ο τέλειος, που δεν του λείπει τίποτε. Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ας φοβηθούμε το Θεό και ας φυλάξουμε τις εντολές Του, για να είμαστε τέλειοι και ολοκληρωμένοι στις αρετές και να έχουμε φρόνημα ταπεινωμένο και καρδιά με συντριβή, λέγοντας συνεχώς την ευχή του θείου και μεγάλου Αρσενίου προς τον Κύριο: «Θεέ μου, μη με εγκαταλείπεις· κανένα καλό δεν έκανα ενώπιόν Σου, αλλά δος μου για την ευσπλαχνία Σου να βάλω αρχή». Γιατί ολόκληρη η σωτηρία μας εξαρτάται από τους οικτιρμούς και τη φιλανθρωπία του Θεού. Σ’ Αυτόν ανήκει η δόξα και η δύναμη και η προσκύνηση, στον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες. Αμήν.
Από το βιβλίο: Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, τ. Β’, “Εκατό ψυχωφελή κεφάλαια”, σελ. 24 (επιλογή). Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας».
