Ένταση στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας Κρήτης για την εκλογή νέου Μητροπολίτου
Σημαντική αναστάτωση έχει προκληθεί στις σχέσεις της Εκκλησίας της Κρήτης με την Ελληνική Πολιτεία, μετά την κατάθεση τροπολογίας σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας που αφορά τη διαδικασία εκλογής Μητροπολιτών στην Εκκλησία της Κρήτης. Η εν λόγω τροπολογία, η οποία χαρακτηρίζεται από την κυβέρνηση ως «ερμηνευτική», έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου, η οποία κάνει λόγο για παρέμβαση στα εσωτερικά της Εκκλησίας και για αλλοίωση του θεσμικού της πλαισίου.
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, κ. Παύλος Μαρινάκης, απέρριψε τις αιτιάσεις περί κυβερνητικής εμπλοκής, κάνοντας λόγο για «συμπεράσματα επιστημονικής φαντασίας». Στην καθιερωμένη ενημέρωση των πολιτικών συντακτών, όταν ρωτήθηκε σχετικά με την ανακοίνωση της Επαρχιακής Συνόδου, υποστήριξε πως η τροπολογία δεν αλλοιώνει το εκκλησιαστικό καθεστώς, αλλά προσφέρει ερμηνεία διατάξεων που έχουν ισχύ από το 1961.
Ωστόσο, η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος σε αναλυτική ανακοίνωσή της (7 Μαΐου 2025) αναφέρει ότι η επίμαχη τροπολογία συνιστά σαφή και αδικαιολόγητη παρέμβαση στο ημιαυτόνομο εκκλησιαστικό διοικητικό σχήμα της Κρήτης. Στο ανακοινωθέν καταγγέλλεται ότι επιχειρείται να εμποδιστεί η εκλογή συγκεκριμένου προσώπου στη χηρεύουσα Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου, γεγονός που, κατά τη Σύνοδο, εγείρει σοβαρό εκκλησιολογικό και νομικό ζήτημα.
Η Σύνοδος υποστηρίζει ότι επιχειρείται, μέσω ερμηνευτικής διατάξεως, να αποκλειστεί η δυνατότητα πλήρωσης της Μητροπολιτικής θέσεως από μετακίνηση εν ενεργεία Μητροπολίτου εντός της Εκκλησίας της Κρήτης – κάτι που έχει ήδη συμβεί επανειλημμένα στο παρελθόν με την έκδοση των αντίστοιχων Προεδρικών Διαταγμάτων από την Πολιτεία. Τονίζει δε ότι η ισχύουσα άποψη της επιστήμης του εκκλησιαστικού δικαίου υποστηρίζει τη νομιμότητα τέτοιων μεταθέσεων.
Παράλληλα, στο ανακοινωθέν επισημαίνεται ότι η νέα τροπολογία, η οποία κατατέθηκε στο πλαίσιο νομοσχεδίου για ζητήματα υγείας των Ενόπλων Δυνάμεων, επιχειρεί εσφαλμένη ερμηνεία του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης, εισάγοντας επικίνδυνο προηγούμενο που επιτρέπει στην Πολιτεία να τροποποιεί μονομερώς εκκλησιαστικές διατάξεις υπό το πρόσχημα της ερμηνείας.
Τοποθέτηση Πατριάρχου και Πολιτικών Αντιδράσεων
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος πραγματοποιεί επίσκεψη στην Αθήνα, συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου. Παρότι δεν έγιναν δημόσιες δηλώσεις επί του θέματος, η συγκυρία προσέδωσε ιδιαίτερη σημασία στη συνάντηση.
Στη Βουλή, η τροπολογία προκάλεσε έντονη πολιτική αντιπαράθεση. Η Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, κα Σοφία Ζαχαράκη, υποστήριξε ότι πρόκειται για διάταξη που ζητήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, προκειμένου να διασαφηνιστεί το ισχύον κανονικό πλαίσιο.
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση καταλόγισε στην κυβέρνηση πρόθεση ωμής παρέμβασης στα εσωτερικά της Εκκλησίας, ενώ ζητήθηκε από αρκετούς εκπροσώπους κοινοβουλευτικών ομάδων η απόσυρση της τροπολογίας και η υποβολή της σε διαβούλευση.
Η στάση της Εκκλησίας της Κρήτης
Η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος, εκφράζοντας την αγωνία της για την ενότητα και την κανονικότητα εντός της Εκκλησίας, καλεί τον ευσεβή λαό της Κρήτης σε επαγρύπνηση και προσευχή. Παράλληλα, απευθύνει έκκληση προς την Ελληνική Πολιτεία να σεβαστεί την ιδιαίτερη θεσμική και εκκλησιολογική ταυτότητα της Εκκλησίας της Κρήτης και να μην προβεί σε ενέργειες που θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τον αυτοδιοίκητο χαρακτήρα της.
Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἀνακοινώνει ὅτι :
1.- Μετά τήν πρόσφατη χηρεία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, κοιμηθέντος τοῦ Μακαριστοῦ Μητροπολίτου κυροῦ Δαμασκηνοῦ, ἄρχισε νά ἐκδηλοῦται ποικιλοτρόπως, ἡ, ὡς μή ὄφειλε, παρέμβαση διαφόρων θεσμικῶν προσώπων, ἐπί σκοπῷ ἀποφυγῆς ἐκλογῆς συγκεκριμένoυ προσώπου στήν θέση τοῦ νέου Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου.
2.- Στά πλαίσια τῶν παρεμβάσεων αὐτῶν, ἔλαβε χώρα πρό ὀλίγων ἡμερῶν προσπάθεια ἀπό μέρους τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας, ἐσφαλμένης καί ἐξόχως ἀβάσιμης ἑρμηνείας τῶν κειμένων διατάξεων τοῦ Καταστατικοῦ Νόμου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ βάση τήν ὁποία, δῆθεν, ἀποκλείεται στήν Ἐκκλησία Κρήτης ἡ πλήρωση κενῆς Μητροπόλεως μέ ἐκλογή Μητροπολίτου ἀπό ἄλλη Μητρόπολη αὐτῆς. Γιά τό σκοπό αὐτό ὑπῆρξε ἔγγραφο τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων καί Ἀθλητισμοῦ.
3.- Τό ἔγγραφο αὐτό προσεπάθησε νά πείσει, ὅτι ἡ πλήρωση κενῆς Μητροπόλεως στήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἀπαγορεύεται ἀπό τό ν. 4149/1961, τή στιγμή πού στό παρελθόν εἶχε λάβει χώρα μέ ἐκλογές Μητροπολιτῶν ἀπό Μητροπόλεις τῆς Κρήτης σέ ἄλλες Μητροπόλεις της, ἐκλογές γιά τίς ὁποίες ἡ Ἑλληνική Πολιτεία ἐξέδωσε τά ἀντίστοιχα Προεδρικά Διατάγματα περί ἀναγνωρίσεως καί καταστάσεως.
4.- Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ἡ κρατοῦσα ἄποψη τῶν θεωρητικῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ δικαίου στή χώρα, δέχεται ὅτι στήν Κρήτη δέν ἀποκλείεται ἡ πλήρωση χηρευούσης Μητροπόλεως ἀπό Μητροπολίτη ἄλλης Μητροπόλεως τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης.
5.- Διαπιστωθέντος δέ ὅτι ἡ προαναφερθεῖσα προσπάθεια δέν ἔτυχε τῆς ἀποδοχῆς τῶν Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν τῶν συγκροτούντων τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, σήμερα ἐπιχειρεῖται μεγαλύτερη ἀνεπίτρεπτη παρέμβαση σέ βάρος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης.
Εἰδικότερα:
Ἡ Ελληνική Κυβέρνηση κατέθεσε «ἑρμηνευτική διάταξη» σέ Σχέδιο Νόμου: «Τροπολογία / Προσθήκη στό Σχέδιο Νόμου τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Ἄμυνας» μέ τίτλο «Ρύθμιση ὑγειονομικῶν θεμάτων τῶν ἐνόπλων δυνάμεων καί λοιπές διατάξεις», ὅπου γίνεται ἀπόπειρα προδήλως ἐσφαλμένης ἑρμηνείας τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη.
6.- Ἡ ὡς ἄνω προταθεῖσα τροπολογία διαλαμβάνει τήν ἀκόλουθη διατύπωση:
«Ἑρμηνευτική διάταξη γιά τήν ἐκλογή Μητροπολιτῶν στήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Κατά τήν ἀληθῆ ἔννοια τῆς παρ. 4 τοῦ ἄρθρου 22 τοῦ ν. 4149/1961 (Α’ 61), Βοηθοί Ἐπίσκοποι καί Μητροπολίτες τοῦ κλίματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἶναι οἱ Βοηθοί Ἐπίσκοποι καί οἱ ἐν ἐνεργεία Μητροπολίτες τοῦ κλίματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου πού ἑδρεύουν ἐκτός Ἑλλάδος καί ἔχουν τά προσόντα τῆς παρ. 2 τοῦ ἄρθρου 22».
7.- Ἡ φερόμενη «ἑρμηνευτική διάταξη» εἶναι φανερά παράνομη καί ἀποκρούεται ἀπό τήν κρατοῦσα ἄποψη τῶν θεωρητικῶν τοῦ δικαίου.
8.- Μέ τήν ἀσυνήθιστη αὐτή ἑρμηνευτική διάταξη εἰσάγεται οὐσιαστικά ἀλλοίωση τοῦ ὑφισταμένου νομικοῦ καθεστῶτος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί δημιουργεῖται ἀπαράδεκτο καί ἐπικίνδυνο προηγούμενο, ὅπου ἡ Πολιτεία διά ἑρμηνευτικῶν διατάξεων θά δύναται νά τροποποιεῖ μονομερῶς τόν Καταστατικό Χάρτη.
9.- Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καλεῖ τόν εὐσεβῆ λαό τῆς Μεγαλονήσου σέ ἐπαγρύπνηση καί προσευχή, ἐνῶ γιά ἔσχατη φορά ἀπευθύνεται στήν Ἑλληνική Πολιτεία νά μήν προχωρήσει σέ ἐνέργειες πού ἀλλοιώνουν οὐσιαστικῶς τό ὑφιστάμενο καθεστώς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης.
