Ιερά Μονή Προφήτου Ηλία Τσάτσαρη Ασωπίας
Το μικρό αυτό μοναστήρι κτήμα της Αγίας Αικατερίνης του Σινά , αναφέρεται σε σχετικό χειρόγραφο του Πρωτοσύγγελου Καλλίστρατου Σιναίτου του έτους 1844 ως Μονύδριον επί ονόματι Προφήτου Ηλία εις θέσιν τζάτζαρι με διάφορα οικήματα και γαίας καλλιεργησίμους και μη , με υδρόμυλον με λιθάρια δύο.
Νοτιοανατολικά της Ασωπίας και σε απόσταση 6 χιλιόμετρα βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, το οποίο είναι γνωστό με το σλαβικό όνομα (ΤΣΑΤΣΑΡΗ) ΤΣΑ-ΤΣΑΡ, του Βασιλέως των Βασιλέων του Ιησού Χριστού.
Κρίνοντας από αυτή την προσωνυμία πιστεύουμε, ότι το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, ιδρύθηκε περίπου στα μέσα του 8ου αιώνα, εποχή κατά την οποία έγινε και η μεγάλη εποίκηση των Σλάβων στην Βοιωτία.
Για το μοναστήρι υπάρχουν στοιχεία οτι ήταν μετόχι της Μονής Σινά και ότι εορταζόταν με μεγαλοπρέπεια η εορτή της Αγίας Αικατερίνης, η οποία με την πάροδο του χρόνου αντικαταστάθηκε με το να εορτάζεται η γιορτή του Προφήτη Ηλία όπου φέρει και το όνομά του.
Το μικρό αυτό μοναστήρι κτήμα της Αγίας Αικατερίνης του Σινά , αναφέρεται σε σχετικό χειρόγραφο του Πρωτοσύγγελου Καλλίστρατου Σιναίτου του έτους 1844 ως Μονύδριον επί ονόματι Προφήτου Ηλία εις θέσιν τζάτζαρι με διάφορα οικήματα και γαίας καλλιεργησίμους και μη , με υδρόμυλον με λιθάρια δύο.
Οι πληροφορίες αυτές είναι ελλιπείς . Αντιθέτως η αρχιτεκτονική του Ναού και των παλαιών μοναστηριακών χώρων που σώζονται και που είναι γνωστός ως << κρυφό σχολειό >> σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του καθηγητού του Ε.Μ. Πολυτεχνείου Γεωργίου Προκοπίου ( Ιούνιος 2002 ) ανάγεται στον 11ο ή στο 12ο αιώνα.
Το καθολικό του ναού ανταποκρίνεται , κατά τον καθηγητή Προκοπίου στην χωρική δομή του δικώνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς μετά τρούλου .
Το Μοναστήρι ( ο ναός κυρίως ) είναι σημαντικής αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής αξίας. Περίπου το 1880 το μοναστήρι πωλήθηκε με το κτήμα του στον Επαμεινώνδα Δημητρίου.
Το 1920-25 οι κληρονόμοι του Ε. Δημητρίου πώλησαν το Μοναστήρι σε ομάδα κατοίκων από την Ασωπία.
Σήμερα ανήκει στην ενορία της Ασωπίας και είναι επανδρωμένο από μοναχούς. Συνδέεται με αγροτικό δρόμο από την Ασωπία.
Οι κάτοικοι της Ασωπίας και με την προσέλευση πιστών και από τα γύρω χωριά εορτάζουν τον ναό την Κυριακή του Θωμά, καθώς επίσης και την Πρωτομαγιά.
