Οι Κρητικοί παπάδες που τρόμαξαν την Αμερικανική Πρεσβεία
Πέντε ιερείς –όλοι πολύτεκνοι, όλοι εργάτες του πνεύματος και του μόχθου– ένωσαν τις δυνάμεις τους για να υπηρετήσουν όχι μόνο την πίστη αλλά και την κοινωνική δικαιοσύνη. Λειτούργησαν όχι μόνο στις εκκλησίες, αλλά και στα χωράφια, στους δρόμους, στις οικοδομές. Κήρυτταν όχι μόνο για τη σωτηρία της ψυχής, αλλά και για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Και όταν χρειάστηκε, δεν δίστασαν να σηκώσουν το ανάστημά τους απέναντι στην πολιτική εξουσία – ακόμα και απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στα ορεινά των Σφακίων, μακριά από δρόμους και κρατική φροντίδα, το μικρό χωριό Ασφένδου κρύβει μια μακρά ιστορία αντοχής, παράδοσης και πνευματικής αντίστασης. Από εκεί και άλλες γειτονικές περιοχές της Κρήτης, αναδείχθηκε στα δύσκολα χρόνια της Μεταπολίτευσης μια ξεχωριστή ομάδα ιερέων που δεν δίστασε να τα βάλει με ισχυρούς – εντός και εκτός συνόρων. Ανάμεσά τους, ο αείμνηστος π. Γεώργιος Πυρουνάκης.
Πέντε ιερείς –όλοι πολύτεκνοι, όλοι εργάτες του πνεύματος και του μόχθου– ένωσαν τις δυνάμεις τους για να υπηρετήσουν όχι μόνο την πίστη αλλά και την κοινωνική δικαιοσύνη. Λειτούργησαν όχι μόνο στις εκκλησίες, αλλά και στα χωράφια, στους δρόμους, στις οικοδομές. Κήρυτταν όχι μόνο για τη σωτηρία της ψυχής, αλλά και για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Και όταν χρειάστηκε, δεν δίστασαν να σηκώσουν το ανάστημά τους απέναντι στην πολιτική εξουσία – ακόμα και απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Δεν είμαστε μόνο για την ψυχή, αλλά και για το σώμα του ανθρώπου»
Με λόγο αιχμηρό και δράση αδιάλειπτη, οι ιερείς αυτοί δεν περιορίστηκαν σε κηρύγματα. Έγραφαν άρθρα στον Τύπο για το περιβάλλον, το συνεταιριστικό κίνημα, την κοινωνική αδικία. Συμμετείχαν ενεργά στον αγροτικό αγώνα, βοήθησαν στην ίδρυση του Αγροτικού Συνεταιρισμού Χανίων και προέτρεπαν τον λαό να ψηφίζει «πάνω από κόμματα, με φόβο Θεού».
Ήταν 1976 όταν οι πέντε ιερείς έγιναν ευρύτερα γνωστοί. Αφορμή, η κρίση με την Τουρκία και η παραβίαση των ελληνικών χωρικών υδάτων από το ερευνητικό πλοίο «Χόρα». Η ομάδα εξέδωσε ανακοίνωση καταγγέλλοντας ευθέως την τουρκική προκλητικότητα. Το κείμενό τους προκάλεσε αμηχανία σε πολιτικά πρόσωπα και κρατικούς παράγοντες, καθώς κανείς δεν περίμενε από ιερείς να τοποθετηθούν με τέτοια καθαρότητα και παρρησία.
Κάποιοι τότε έλεγαν πως «αυτοί οι παπάδες είναι ικανοί να ανάψουν φωτιές». Και δεν είχαν άδικο.
Ράσα στο γιαπί, φωνή στα συλλαλητήρια
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του π. Γιώργη Χιωτάκη, που όταν το 1976 τον αναζήτησε ο δημοσιογράφος Γ. Γαρεδάκης των «Χανιώτικων Νέων», τον βρήκε να δουλεύει σε οικοδομή, να σβήνει ασβέστη. Ήταν απλός, μεροκαματιάρης και ασκητικός. Όπου υπήρχε ανάγκη –σε παραλίες, βουνά, χωριά– λειτουργούσε και παρηγορούσε.
Μαζί με τον μορφωμένο και δυναμικό π. Μιχάλη Δαμανάκη, που ανέλαβε και την πένα της ομάδας, συγκρότησαν μια ιερατική παρέα που δεν έμοιαζε με καμία άλλη. Όλοι τους πολύτεκνοι –ο π. Χιωτάκης είχε 11 παιδιά–, ήξεραν τι σημαίνει φτώχεια και αγωνία. Και πάλεψαν για κάθε οικογένεια σαν να ήταν δική τους.
Όχι στα «τυχερά» – Ναι στην αλήθεια
Στην Κρήτη εκείνη την εποχή, οι παπάδες έβγαζαν τα προς το ζην και από τις τελετές: βαφτίσεις, γάμους, μνημόσυνα. Οι πέντε αυτοί ιερείς αρνήθηκαν κατηγορηματικά να εισπράττουν χρήματα για τα μυστήρια. «Η δωρεάν θρησκεία στην επαρχία μας είναι πραγματικότητα», έλεγε ο παπα-Μιχάλης στο περιοδικό Αντί το 1977, προσθέτοντας: «Δεν το κάνουμε επειδή δεν έχουμε ανάγκες, αλλά γιατί τα “τυχερά” είναι καρκίνωμα στον οργανισμό της Εκκλησίας».
Η «Ένωση Παπάδων» που ενόχλησε την Ουάσιγκτον
Η δημόσια στάση τους δεν πέρασε απαρατήρητη – ούτε από την Αθήνα, ούτε από την Ουάσιγκτον. Η δράση τους ενόχλησε την αμερικανική πρεσβεία, που φέρεται να ζήτησε μέσω διαύλων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να τους «μαζέψει».
Ο Πατριάρχης Δημήτριος φέρεται να απηύθυνε αυστηρό μήνυμα προς τον τότε Μητροπολίτη Λάμπης και Σφακίων κυρό Θεόδωρο:
– «Τι θα γίνει με τους Σφακιανούς; Οι Αμερικανοί διαμαρτύρονται».
Ο Μητροπολίτης κάλεσε τους ιερείς και τούς μίλησε αυστηρά:
– «Τι είναι αυτά τα πράγματα; Ένωση Παπάδων; Πού ξανακούστηκε αυτό;»
Η απάντηση του παπα-Γιώργη Χιωτάκη ήταν αφοπλιστική:
– «Αυτό που λες αποκλείεται να γίνει. Δεσπότη μου, θέλεις μήπως να σε κάνουμε πρόεδρο της Ένωσης;»
Και εκεί, έληξε η συζήτηση.
«Δεν είχαμε τίποτα στα χέρια μας. Τα γεμίσαμε με πράξεις»
Η Κρήτη τούς θυμάται ακόμα με σεβασμό και συγκίνηση. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έγιναν ήρωες επειδή το θέλησαν, αλλά επειδή έζησαν με συνέπεια και αλήθεια. Δεν κρατούσαν μόνο το Ευαγγέλιο – κρατούσαν και τα φτυάρια, έδιναν χέρι βοήθειας, άνοιγαν δρόμους.
Κι όταν κάποιος τους ρωτούσε γιατί μπλέκουν με όλα αυτά, απαντούσαν με απλότητα:
«Δεν είχαμε με τι άλλο να γεμώσουμε τα χέρια μας. Και σκεφτήκαμε να τα γεμώσουμε με πράξεις».
