Άγιος Εφραίμ Κατουνακιώτης: Η μοναχική ζωή στο Άγιον Όρος και η Αγιοκατάταξη
Η κατάταξή του Γέροντος Εφραίμ Κατουνακιώτη ως Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας πραγματοποιήθηκε στις 9 Μαρτίου 2020, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Του Συμεών Τριανταφυλλίδη
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η 27η Φεβρουαρίου, αποτελεί επίσημα ημέρα μνήμης του Αγίου Εφραίμ του Κατουνακιώτου. Η αναγραφή του στο Αγιολόγιο της ορθοδόξου Εκκλησίας πραγματοποιήθηκε στις 9 Μαρτίου 2020, από την Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης γεννήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1912 στο Αμπελοχώρι Βοιωτίας. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης Παπανικήτας και η μητέρα του Βικτωρία. Οι γονείς του ήταν απλοί φτωχοί άνθρωποι και ασχολούταν με την καλλιέργεια της γης. Απέκτησαν 4 παιδιά τον Επαμεινώνδα, τον Ευάγγελο (μετέπειτα παπά Εφαρίμ), την Ελένη και τον Χαράλαμπο.
Το κοσμικό όνομα του Γέροντος ήταν Ευάγγελος. Τα παιδικά του χρόνια τα έζησε στο Αμπελοχώρι. Σύντομα όμως, καθώς ήταν μαθητής ακόμη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, οι γονείς του εγκατατέλειψαν το χωριό και εγκαταστάθηκαν στη Θήβα προκειμένου να διευκολύνουν τις σπουδές των παιδιών τους, αλλά και την περίοδο της εφηβικής ηλικίας όπου διένυαν.
Το νέο σπίτι της οικογένειας στη Θήβα βρισκόταν στη γειτονιά της «Παναγίας», στην περιοχή όπου δεσπόζει ο μεγαλοπρεπής Ναός του Αγίου Δημητρίου ή «Μεγάλης Παναγίας». Πρόκειται για παλαιό ναό που αναγέρθηκε το 1867 και αποτελεί δημιούργημα συνεργασίας μεταξύ του Τήνιου αρχιτέκτονα Ιωάννη Φιλιππότη και του γιου του Δημητρίου, όπου υπήρξε φημισμένος γλύπτης.
Πρόκειται για τον πιο φημισμένο ναό της πόλης των Θηβών, όπου σε αυτόν δεν φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της «Μεγάλης Παναγίας», η οποία κατά την παράδοση έχει αγιογραφηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Η εικονιζόμενη σ’ αυτή Παναγία Μητέρα κρατεί στοργικά στο δέξιο μέρος της μητρικής Της αγκάλης τον Ιησού. Η ευλογημένη αυτή παρουσία της «θείας Μητρότητας» κάλυπτε με ένα πέπλο ιερής βεβαιότητας και στοργής, την κάθε λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής της οικογένειας Παπανικήτα. Ο πατέρας του Γέροντος, μπαρμπά Γιάννης Παπανικήτας, ο μετέπειτα μοναχός Ιώβ, και ο Ευάγγελος με ιδιαίτερη ευλάβεια πρεοσευχόταν στην συγκεκριμένη θαυματουργή εικόνα., μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής τους. Η παρουσία της Οαναγίας τους συγκινο΄τσε ιδιαίτερα.
Ήδη από παλιότερα στην περιοχή των Θηβών είχε ανθίσει η μοναστική ζωή. Στον νέο τόπο της κατοικίας του ο Ευάγγελος είχε την ευλογία να συνδεθεί με Θηβαίους και άλλους μοναχούς, που κατέβαιναν συνήθως από το Άγιον Όρος, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες, για να επισκεφθούν τους συγγενείς τους. Έτσι λοιπόν μαθημένος να εκκλησιάζεται πολύ συχνά, συνδέθηκε νωρίς με μοναχούς και μοναχές, με αποτέλεσμα να αρχίσει από κοσμικός ήδη να βιώνει την καλογερική ζωή. Αγωνίζονταν πνευματικά εξασκώντας την ευχή του Ιησού, τις μετάνοιες, την νηστεία και κυρίως με την υπακοή.
Οι μοναχοί αυτοί περνούσαν τότε από κει για να προσκυνήσουν την εικόνα της «Μεγάλης Παναγίας», τον Άγιο Ιωάννη τον Καλοκτένη, πολιούχο Θηβών, και τον τάφο του Αγίου Λουκά του Ευαγγελιστού, όπως και τα διάφορα Μοναστήρια. Στη Θήβα ο Ευάγγελος γνώρισε τους μετέπειτα Γέροντές του, τον π. Εφραίμ τον πρεσβύτερο, τον κυρίως ιδρυτή του Ησυχαστηρίου του Αγίου Εφραίμ στα Κατουνάκια, τον Γέροντα Νικηφόρο (κατά κόσμον Χρήστο Ρουπάκα), γνωστής οικογένειας από το Πυρί Θηβών, ο οποίος ανέβηκε στο Άγιον Όρος περί το 1910. Τέλος, εκεί γνώρισε τον π. Λογγίνο και τον π. Προκόπιο (κατά κόσμον Παναγιώτη Μπάκα), πρώην υπάλληλο των ΣΕΚ Θηβών.
Η μητέρα του Βικτωρία αξιώθηκε να λάβει πληροφορία από τον Όσιο Εφραίμ τον Σύρο ότι το θέλημα του υιού της να γίνει μοναχός ήταν και θέλημα Θεού και πώς ο Ευάγγελος θα τιμήσει την μοναχική ζωή.
Μοναχική ζωή στο Άγιον Όρος
Έτσι λοιπόν ο Ευάγγελος άφησε τον κόσμο ήλθε στην έρημο του Αγίου Όρους στα Κατουνάκια, στο ησυχαστήριο του Οσίου Εφραίμ του Σύρου και έβαλε μετάνοια στην συνοδεία των Γεροντάδων Εφραίμ και Νικηφόρου, ανήμερα της εορτής του Τιμίου Σταυρού, 14 Σεπτεμβρίου 1933. Μετά από μια περίοδο δοκιμασίας εκάρη μικρόσημος μοναχός παίρνοντας το όνομα Λογγίνος. Περίπου δύο χρόνια αργότερα, το 1935 έγινε μεγαλόσχημος μοναχός από τον Γέροντά του Νικηφόρο και έλαβε το όνομα Εφραίμ. Τον δε επόμενο χρόνο χειροτονήθηκε Ιερέας.
Σταθμός στον μοναχικό του βίο υπήρξε η γνωριμία του με τον πρύτανη της ησυχαστικής ζωής, τον διορατικό, προορατικό και άγιο Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή (1898 -1959) με τον οποίο ο παπά Εφραίμ συνδέθηκε πνευματικά μαζί του, έχοντας την ευλογία του Γέροντα του Νικηφόρου. Από την πλευρά του ο Γέροντας Ιωσήφ είχε διδαχθεί την απλανή πνευματική ζωή από τους περίφημους ησυχαστές, μοναχό Καλλίνικο και Ιερομόναχο Δανιήλ.
Ο Άγιος Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής δίδαξε στον Γέροντα Εφραίμ να καλλιεργεί την ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, υιέ του Θεού, ελέησον με», να έχει φυλακή των αισθήσεων και τον οδήγησε στην κάθαρση της καρδίας και τον θείο φωτισμό, μεταλαμπαδεύοντας του ένα πρόγραμμα ησυχαστικής ζωής.
Ο παπά Εφραίμ με την ευλογία του Γέροντος Ιωσήφ εντρύφησε στην «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών» και ακολουθούσε τον πνευματικό δρόμο των Νηπτικών Πατέρων στον αγώνα του.
Το προσωνύμιό του στο Άγιο Όρος ήταν «ο χαρισματούχος υποτακτικός», λόγω της υπακοής και της υπομονής που επέδειξε στον Γέροντα Νικηφόρο. Έναν γέροντα πολύ σκληρό κατά γενική ομολογία.
Το 1973 εκοιμήθη ο Γέροντας του παπά Εφραίμ, Ιερομόναχος Νικηφόρος. Με προτροπή του Γέροντος Ιωσήφ, το 1980 μετά τον θάνατο του παπά Νικηφόρου, ο Γέροντας Εφραίμ συγκροτεί συνοδεία. Εύκολα λοιπόν συμπεραίνουμε ότι ο παπά Εφραίμ πορεύθηκε σταδιακά στην κάθαρση και έπειτα έγινε ο ίδιος Γέροντας και πνευματικός καθοδηγητής συνοδείας.
Ο Γέροντας επιδόθηκε στον αγώνα για την πνευματική ζωή και κατά της κενοδοξίας. Οι θυσίες που έκανε στη διάρκεια του πνευματικού του αγώνα πραγματοποιούταν μόνο για τον Χριστό και όχι για να λαμβάνει επαίνους από τους ανθρώπους.
Το μυστήριο της Θείας Λειτουργίας το βίωνε ως συγκλονιστικό και μοναδικό γεγονός. Κάποτε είχε εκμυστηρευθεί σε έναν Ιερομόναχο που τον συνέδεε πνευματική φιλία ότι από την πρώτη φορά που τέλεσε το ύψιστο μυστήριο της Θείας Λειτουργίας έβλεπε την Χάρη του Θεού να μεταβάλλει τα θεία δώρα. Μάλιστα, μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων δώρων, εμφανιζόταν ο ίδιος ο Χριστός μέσα στο δισκάριο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συγκρατήσει τα τα δάκρυα του, όταν έφθανε στο τεμαχισμό του Σώματος του Χριστού. Με τα δάκρυα του έβρεχε το αντιμήνσιο κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργία και έβλεπε τριγύρω τους αγγέλους.
Η Χάρις του Θεού τον είχε κοσμήσει και με το διορατικό και προορατικό χάρισμα. Με την Χάρη του Θεού αναδείχθηκε και πνευματικός οδηγός στην ποιμαντική του γάμου και της οικογενείας γενικά. Βοήθησε πολλούς νέους ανθρώπους να καταλήξουν στον έγγαμο βίο χωρίς να τους πιέσει γι’ αυτό. Πολλές από τις επιστολές του, αποτελούν έως σήμερα, μια μορφή «σχολής γονέων» και πνευματική παρακαταθήκη για τις οικογένειες που διαβαίνουν την οδό του πνευματικού αγώνος.
Η ασθένεια και η κοίμηση του Γέροντα Εφραίμ Κατουνακιώτη
Ο παπά Εφραίμ το 1996 παθαίνει εγκεφαλικό επεισόδιο όπου του προκαλεί έντονα κινητικά προβλήματα. Βιώνει αγόγγυστα και δοξολογώντας τον Θεό το καθεστώς ακινησίας που βίωνε.
Νοέμβριος του 1996 ήταν όταν ένα ισχυρό εγκεφαλικό επεισόδιο τον καθήλωσε στο κρεβάτι, με πλήρη ακινησία σχεδόν, αφωνία και αδυναμία καταπόσεως. Ο Γέροντας έδειχνε να μην επικοινωνεί με το περιβάλλον, από την στιγμή που δεν προσπαθούσε να πει τίποτα, ή να δώσει κάποιο άλλο στοιχείο επικοινωνίας με κάποια χειρονομία.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1998, μετά από δεκατρείς συνεχόμενους μήνες ως κλινήρης στο κρεβάτι του πόνου, ο Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης του Αγίου Όρους παρέδωσε την αγιασμένη ψυχή του στον Κύριο, όπου και ετάφη στον περίβολο του κελιού του, σε τάφο που είχε σκάψει ο ίδιος με τα χέρια του.
Η Αγιοκατάταξη
Στις 20 Οκτωβρίου 2019, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ευρισκόμενος στις Καρυές του Αγίου Όρους, ανήγγειλε την επικείμενη επίσημη αγιοκατάταξη του Γέροντος Εφραίμ Κατουνακιώτου. Όπως και έγινε πράξη η αναγγελία αυτή στις 9 Μαρτίου 2020, όταν η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου προέβη στην αναγραφή του Γέροντος Εφραίμ στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη.
Η καλύβη του Γέροντα Εφραίμ Κατουνακιώτη
Σε μια περιοχή με υψηλότερο υψόμετρο από τα Καρούλια και κοντά σε αυτά, βρίσκονται τα επονομαζόμενα «Κατουνάκια». Ανάμεσα στην περιοχή της Σκήτης της Μικράς Αγίας Άννας και των Καρουλίων, απλώνονται σε μια βραχώδη και απόκρημνη έκταση τα Κατουνάκια, όπου αποτελούνται από 22 ερημητήρια. Αυτά ερημητήρια τα κατοικούν συνολικά περίπου 35 μοναχοί που ασχολούνται με την ξυλογλυπτική, την αγιογραφία, την ιεροραπτική και την ψαλτική. Τα Κατουνάκια υπάγονται στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας.
