Η τελετή παρασκευής του Αγίου Μύρου στο Φανάρι και η στάση της Μόσχας
Το Άγιο Μύρο είναι ένα μείγμα λαδιού που αποτελείται από 57 διαφορετικά φαρμακευτικά φυτά και αρωματικές ουσίες.
Γράφει ο Δημήτριος Λυκούδης, θεολόγος
Την Κυριακή των Βαΐων, 17 Απριλίου 2022, ξεκίνησε στο Φανάρι η τελετή παρασκευής του Μύρου, μια διαδικασία πενθήμερη, που φθάνει έως τη Μεγάλη Πέμπτη, οπότε και ολοκληρώνεται η τελετή με τον Καθαγιασμό του.
Πρόκειται για μια διαδικασία που τελείται κάθε δέκα χρόνια, αποκλειστικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο (κατ᾿ αρχαίο προνόμιο). Πρώτη φορά η τελετή παρασκευής του πραγματοποιήθηκε στα 1903, επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ’. Μάλιστα δε, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος στις 22 Οκτωβρίου 2021 συμπλήρωσε πατριαρχική τριακονταετία, θα παραστεί και θα προεξάρχη στην τελετή για τρίτη φορά στη διάρκεια της πατριαρχίας του.
Δυο λόγια για τα συστατικά του Μύρου:
Το Άγιο Μύρο είναι ένα μείγμα λαδιού που αποτελείται από 57 διαφορετικά φαρμακευτικά φυτά και αρωματικές ουσίες. Αιθέρια έλαια, δρόγες, αρωματικά φυτά και ροδέλαιο, μεταξύ άλλων, ανακατεύονται μαζί και σιγοβράζουν. Αυτά τα υλικά, με διάφορες προσθήκες και αφαιρέσεις, εμφανίζονται σε εκκλησιαστικούς καταλόγους ήδη από τον 8ο αιώνα και φθάνουν έως και τον 19 ο αι. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη μαστίχα Χίου, την ίριδα, τη νάρδο, φύλλα ινδικού, το κιννάμωμο, τον μόσχο, την αγγελική, τα μύρα, το μυροβάλανο, το σάψιχο, τον οίνο, το έλαιο, τη ζινγκίβερη κ.ά.
Ο τρόπος και η τελετή παρασκευής:
Ως τονίσαμε, η τελετή ξεκινάει Κυριακή των Βαΐων. Ο Πατριάρχης, μετά από ειδική ευχή, αναθέτει στον Μυρεψό, που προΐσταται της ομάδας των Μυρεψών (καλείται και Άρχοντας Μυρεψός), την ευθύνη της όλης διαδικασίας παρασκευής και ψησίματος (το ψήσιμο ονομάζεται «έψησις»). Οι Μυρεψοί κατέχουν σημαίνοντα ρόλο στην τελετή, καθώς είναι επιστήμονες φαρμακοποιοί και χημικοί, οι ειδικές γνώσεις των οποίων είναι πολύτιμες για την παρασκευή και ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Το ψήσιμο γίνεται σε έναν κατάλληλο για τον σκοπό αυτό χώρο, ειδικά διαμορφωμένο, στον περίβολο του Πατριαρχείου. Τη Μεγάλη Δευτἐρα το πρωί, μετά το πέρας της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας, ο Πατριάρχης ραντίζει με αγιασμό τους λέβητες, τα υλικά και τα σκεύη, εντός των οποίων θα συγκεντρωθεί το Μύρο. Λίγο αργότερα, ο ίδιος ο Πατριάρχης θα ανάψει εναν προς έναν τους συνολικά πέντε λέβητες, στους οποίους, ως καύσιμη ύλη, έχουν χρησιμοποιηθεί φθαρμένα εκκλησιαστικά βιβλία και έντυπα και παλαιά ξύλα από διάφρα μέρη του ναού, που πλέον δεν είναι χρήσιμα και λειτουργικά (παλαιά στασίδια κ.ά.). Κατόπιν, ο Πατριάρχης θα ξεκινήσει την ανάγνωση ευαγγελικών περικοπών, και θα συνεχίσουν αρχιερείς και λοιποί ιερείς.
Ο Καθαγιασμός:
Η παραπάνω διαδικασία θα ακολουθηθεί τη Μεγάλη Τρίτη και Μεγάλη Τετάρτη. Έως τότε, το μύρο, διαυγές πλέον, θα μεταγγιστεί σε ειδικούς και μεγάλους αργυρούς αμφορείς, σε μικρότερα αντίστοιχα δοχεία και σε αλαβόστρινα και όλα μαζί θα μεταφερθούν στο παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα. Από εκεί, με αρχιερατική και ιερατική πομπή, προεξάρχωντος του Οικουμενικού Πατριάρχη, θα μεταφερθούν στον Πατριαρχικό Ναό, όπου θα τοποθετηθούν γύρω και επάνω επί της Αγίας Τράπεζας. Στη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας θα γίνει και ο Καθαγιασμός του Μύρου, το οποίο πλέον καθίσταται σε «Άγιο» Μύρο και αποστέλλεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες προκειμένου να χρησιμοποιηθεί κατά το Μυστήριο του Χρίσματος, το οποίο τελείται μαζί με αυτό του Βαπτίσματος.
Η στάση της Μόσχας και άλλων Εκκλησιών που πρόσκεινται σε αυτή:
Έντονο είναι το ενδιαφέρον στο Φανάρι για τη στάση που θα κρατήσει το Πατριαρχείο της Μόσχας και το αντίστοιχο της Σερβίας, που πρόσκεινται ανοιχτά στη Ρωσία, απέναντι στην όλη διαδικασία παρασκευής του Αγίου Μύρου.
Ο απόηχος του πολέμου στην Ουκρανία και η σιωπηρή ουδετερότητα του Προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας, στην ουσία, έχει απομονώσει το Πατριαρχείο της Μόσχας, με τις πάλαι ποτέ φιλικές προς αυτήν Εκκλησίες να αποστασιοποιούνται, ως έπραξε πρόσφατα η Εκκλησία της Πολωνίας. Αυτό, σε συνδυασμό με την ήδη ταραγμένη σχέση Φαναρίου και Μόσχας, κρίνει αμφίβολο το ενδεχόμενο ο Πατριάρχης Κύριλλος να αποστείλει αντιπροσωπεία στην Πόλη για την τελετή του Καθαγιασμού ή, ως άλλη πιθανή ενέργεια, επιχειρήσει να κρατήσει αποστάσεις, στην ουσία απαξιώνοντας την τελετή και όλη διαδικασία.
Την ίδια ώρα, η, εκτός απροόπτου, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφάνειου στο Φανάρι, πέραν των άλλων, θα δυσχεράνει ακόμη περισσότερο τη θέση της Ρωσικής Εκκλησίας και θα ενισχύσει την ήδη τεταμένη σχέση Φαναρίου και Μόσχας.
Μένει να φανεί το επόμενο χρονικό διάστημα η θέση και στάση που θα τηρήσει το Πατριαρχείο της Μόσχας, το οποίο, ήδη, τελεί σε μια μορφή εκκλησιαστικής απομόνωσης, με τις Εκκλησίες που άλλοτε πρόσκεινταν σε αυτό, σταδιακά, η μία με τά την άλλην, να διαφοροποιούν τη στάση τους.
