Σμύρνη: Το μέγα μαρτύριο
Η θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό του πολιούχου της Σμύρνης Αγίου Βουκόλου (1ος αι. μ.Χ.) τελέστηκε από τον Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου και μόνιμο τότε Ιερατικό Προϊστάμενο Σμύρνης, Λέσβιο π. Κύριλλο Συκή.
Γράφει η Βιργινία Χαμουδοπούλου-Κωνσταντινίδου
Στη Γαλλική Βουλή ο βουλευτής Παρισίων και πάστορας Εδουάρδος Σουλιέ εξιστόρησε το μαρτύριο του Αγίου Χρυσοστόμου το απόγευμα της 9ης Σεπτεμβρίου 1922. Σύμφωνα με τη διήγηση αυτή Γαλλικό άγημα είχε προτείνει στον Μητροπολίτη να τον οδηγήσει στην εκκλησία Sacré-Coeur. Ο Άγιος Χρυσόστομος αρνήθηκε λέγοντας ότι καθήκον του ήταν να μείνει με το ποίμνιό του.
Όταν το Γαλλικό άγημα ανεχώρησε, Τούρκος αξιωματικός ζήτησε από τον Άγιο να τον ακολουθήσει. Από τότε άρχισε το φρικτό μαρτύριό του, το οποίο δεν θα θέλαμε να εξιστορήσουμε (Χρ. Σολομωνίδη, Η Εκκλησία της Σμύρνης, έ.α., σσ. 253-255).
Κατά μαρτυρίες κάποιων τα λείψανα του κατακρεουργημένου σώματος του Αγίου Χρυσοστόμου ενταφιάστηκαν στο ιστορικό στάδιο του Πανιωνίου.
Μαζί με το Άγιο σώμα Του ενταφιάστηκε και η συνεχής, επί 20 αιώνες, ελληνορθόδοξη πορεία στη Σμύρνη.
Όμως στην ορθόδοξη πίστη ο γήινος ενταφιασμός δεν σημαίνει νέκρωση, αφανισμό. Γιατί στην ορθόδοξη Εκκλησία μας ο χρόνος ουσιαστικά καταργείται και βιώνεται ως αέναο, αιώνιο μυστήριο της βασιλείας του Θεού και της παρουσίας της θείας Χάριτος. Στην ευλογημένη, από την “Αποκάλυψη”, Εκκλησία της Σμύρνης παραμένουν ζωντανοί: ο πρώτος Επίσκοπος, μαθητής του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου, Άγιος Βουκόλος, ο Ιερομάρτυρας Άγιος Πολύκαρπος, η Ισαπόστολος Αγία Φωτεινή και τόσοι άλλοι Ιεράρχες, Μάρτυρες και Ιερομάρτυρες που έζησαν, μαρτύρησαν και αγίασαν στα ιερά χώματα της Μ. Ασίας. Αυτών των Αγίων και Μαρτύρων η ακτινοβολία και η ευλογία θα εκπέμπεται από τα χώματα αυτά αιωνίως, χωρίς κανείς να μπορέσει ποτέ να τις εκτοπίσει.
Όπως ήδη αναφέραμε η αγαπημένη φράση του Εθνομάρτυρα Αγίου Χρυσοστόμου ήταν η τελευταία φράση του Ιησού Χριστού, αναφορικά με την Εκκλησία της Σμύρνης, όταν ο Λόγος του Θεού “αποκαλύφθηκε” στον Άγιο Ιωάννη, στην Πάτμο: «…Γίνου πιστός άχρι θανάτου και δώσω σοι τον στέφανον της ζωής» (Αποκάλυψη, α´ 11).
Επίσης όταν το 1910 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ´ τον χειροτόνησε Μητροπολίτη Σμύρνης, ο Άγιος Χρυσόστομος του είπε: «Εν όλη τη καρδία και εν όλη τη διανοία θα υπηρετήσω την Εκκλησίαν και το Γένος και η μίτρα, την οποίαν αι άγιαι χείρες σου εναπέθεσαν επί της κεφαλής μου, εάν πέπρωται να απολέση ποτέ την λαμπηδόνα των λίθων της, θα μεταβληθή εις ακάνθινον στέφανον μάρτυρος Ιεράρχου». Αυτή την υπόσχεση τήρησε ο Μέγας Ιεράρχης δώδεκα χρόνια μετά, όπως, εάν χρειαζόταν, θα την τηρούσε και μετά από πολλά περισσότερα χρόνια.
Όπως το αίμα του Χριστού ανακαίνισε ολόκληρο τον κόσμο, έτσι και το αίμα του Αγίου Χρυσοστόμου, και όσων μαρτύρησαν μαζί του, ανακαίνισε την πνευματικότητα της Σμύρνης. Όπως ήδη τονίσαμε στην ορθόδοξη πίστη δεν υπάρχει χρόνος, αφού οι Άγιοί μας και οι Μάρτυρες της Πίστεώς μας ζουν την αιώνια ζωή.
Η μνήμη του Αγίου Χρυσοστόμου εορτάζεται μαζί με τη μνήμη Ιεραρχών, κληρικών και λαϊκών Μαρτύρων τον μήνα Σεπτέμβριο, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
* * *
Το πρωί της Κυριακής της 17ης Αυγούστου 2014, για πρώτη φορά μετά από 92 χρόνια (1922-2014), πραγματοποιήθηκε επίσημα θεία Λειτουργία στον ανακαινισμένο Ιερό Ναό του Αγίου Βουκόλου στη Σμύρνη. Πρόκειται για τον μόνο Ορθόδοξο Ναό που δεν κάηκε το 1922 και που είχε χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη, αίθουσα συναυλιών και αρχαιολογικό Μουσείο. Το γεγονός υποδέχθηκε με ιερή συγκίνηση η Ορθόδοξη Ελληνική Κοινότητα της Σμύρνης, που ελπίζει να της παραχωρηθεί οριστικά ο ναός και να γίνει μόνιμη η χρήση του ως ελληνορθοδόξου ναού. Εδώ και χρόνια η ολιγάριθμη Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Σμύρνης στεγάζεται σε έναν Προτεσταντικό ναό που της παραχωρήθηκε από τους Ολλανδούς της Σμύρνης.
Η θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό του πολιούχου της Σμύρνης Αγίου Βουκόλου (1ος αι. μ.Χ.) τελέστηκε από τον Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου και μόνιμο τότε Ιερατικό Προϊστάμενο Σμύρνης, Λέσβιο π. Κύριλλο Συκή. Ο π. Κύριλλος Συκής, κατόπιν μακρόχρονης ασκητικής ζωής στο Άγιον Όρος, χαίρει βαθιάς εκτιμήσεως εκ μέρους του Παναγιωτάτου Πατριάρχη μας Βαρθολομαίου Α´ και σήμερα είναι Επίσκοπος Ίμβρου και Τενέδου. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η πρώτη αυτή επίσημη λειτουργία στον Ιερό Ναό του Αγ. Βουκόλου ήταν το αποτέλεσμα επιδέξιων χειρισμών του Πατριάρχη μας, ο οποίος έχει κατορθώσει τα τελευταία χρόνια με την αγάπη, τη σεμνότητα και τη διακριτικότητά του να λειτουργήσει όχι μόνο στη Μονή Σουμελά, αλλά και σε άλλους παλαιούς ναούς της Μ. Ασίας, πρωτίστως της Καππαδοκίας, όπου μνημειώδης υπήρξε η θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στη Σμύρνη ο Παναγιώτατος Πατριάρχης λειτούργησε στις 6/2/2015 στον Άγιο Βουκόλο, ημέρα της γιορτής του, όπως και στον Άγιο Χαράλαμπο στις 10/2/2015 στον Τσεσμέ.
Η λειτουργία της 17ης/8ου/2015 στο Ναό του Αγίου Βουκόλου ήταν μία αφορμή για συσπείρωση των Χριστιανών της Σμύρνης, καθώς την παρακολούθησαν και πολλοί εκπρόσωποι της τοπικής Ρωμαιοκαθολικής Κοινότητας, αλλά και οι τουρκικές Αρχές με τον Δήμαρχο Σμύρνης. Επίσης εκπρόσωποι του Ελληνικού Προξενείου και φυσικά όσοι Έλληνες μένουν στη Σμύρνη, όπου σήμερα ζουν περίπου 6.000.000 άνθρωποι.
Υπάρχουν επίσης Ομόδοξοι Ρώσοι, Ουκρανοί, Γεωργιανοί, Βούλγαροι, Ρουμάνοι και Σέρβοι, οι οποίοι συχνάζουν στην Ελληνική Εκκλησιαστική Κοινότητα, διαμορφώνοντας και πάλι, όπως και στους χρυσούς (19ο και 20ό) αιώνες, ένα ζωντανό παράδειγμα Ρωμαίικης Οικουμενικότητας.
Επίσης οι Έλληνες της Σμύρνης είναι σήμερα: Οι Έλληνες Αξιωματικοί του Νατοϊκού Κλιμακίου που ζουν εκεί με τις οικογένειές τους, οι εργατικοί μετανάστες που, ως Σμυρναίοι, επιστρέφουν στις ρίζες τους για να ξαναξεκινήσουν και, βέβαια, μεγάλος αριθμός Ελλήνων προσκυνητών, που μένουν λίγες μέρες στα αγιασμένα χώματα για να τιμήσουν εκείνους που στέριωσαν την Οικουμενική Ρωμηοσύνη με τον ιδρώτα και το αίμα τους.
Αξίζει να σημειώσουμε τα λόγια Σμυρναίου Ιερέα πάνω σ᾽ αυτό το θέμα: «Επιτρέψτε μου να πω ότι υπάρχουν και κάποιοι πολιτικοί δικοί μας, οι οποίοι έρχονται συχνά-πυκνά στη Σμύρνη για πολλούς λόγους. Από αυτούς δεν βλέπουμε σχεδόν κανέναν. Ο τάδε βουλευτής, η δείνα βουλευτίνα, ο τάδε Υπουργός. Εμείς λειτουργούμε στο ναό και εκείνοι γυρίζουν βόλτα στην αγορά και στα αξιοθέατα. Άλλωστε υπάρχουν και τουρίστες από την Ελλάδα, που κυκλοφορούν με τα “σορτσάκια” έξω από την εκκλησία μας, χωρίς να κάνουν το σταυρό τους!».
* * *
Ολοκληρώνοντας το 2ο μέρος της μελέτης μας αναφορικά με τον Ελληνορθόδοξο Μικρασιατικό Πολιτισμό επιτρέψτε μας να τονίσουμε και πάλι ότι η απομάκρυνση των Κυβερνητών μας, μετά τον ορθόδοξο Καποδίστρια και μέχρι σήμερα, από το δογματικό βάθος, τη διαχρονικότητα και την ουσιαστική Αλήθεια της Ορθοδοξίας επί της ανθρώπινης ζωής και δράσεως, μας οδήγησε και μας οδηγεί σε λάθη, υπερβολές και μονομερείς απόψεις. Όσο και αν προχωρήσουμε επιστημονικά, ηλεκτρονικά, τεχνολογικά η ουσιαστική προσέγγιση στη χριστιανική κατασταλαγμένη σοφία και πράξη δεν μας εμποδίζει στην πρόοδο. Αντίθετα, μας χαρίζει συνετή σκέψη και πράξη. Η Ορθοδοξία οδηγεί στην Ορθοπραξία.
Τρανή απόδειξη αυτής της Αλήθειας θα παραμένει πάντα για μας τους Έλληνες το ασύλληπτο παράδειγμα της Σμύρνης μας, που στάθηκε όρθια επί 20 αιώνες και, μέσα σε καθεστώς υποδούλωσης, εξελίχθηκε, προόδευσε σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης και, παρ᾽ όλες τις ανθρώπινες κατά καιρούς διαμάχες, κατόρθωσε να εναρμονίσει τη διαφορετικότητα των σύνοικων πληθυσμών της ειρηνικά, χωρίς να αλλοιώσει τα αρραγή θεμέλιά της, από τον Άγιο Πολύκαρπο έως τον Άγιο Χρυσόστομο. Χωρίς να επηρεάζεται από ισχυρές, ξένες παρεμβάσεις (Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, οικονομικές διεκδικήσεις Συμμάχων κ.λπ.).
Ο μέγας πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος γιατί δεν μπόρεσε να προβλέψει την περαιτέρω, επικίνδυνη για τους Μικρασιάτες, εξαγρίωση των Τούρκων εθνικιστών (γνωστών από το 1908) με τη δημιουργία της Ελλάδας των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών; Μήπως μία φωνή ορθόδοξης, ειρηνικής στη βάση της, συνειδήσεως θα τον έκανε πιο προσεκτικό;
Μήπως αν το 1919 ή το 1920 μιλούσε με το “εξαγριωμένο θηρίο” περί “καλής γειτονίας” και “ειρήνης και φιλίας”, όπως έκανε αναγκαστικά το 1930, θα είχαμε αποφύγει το μέγεθος της Καταστροφής 1922-1924;
Ασφαλώς κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σ᾽ αυτά τα ερωτήματα.
Ας θυμηθούμε μόνο μία μικρή προσευχή του Όρθρου: «…Χριστέ ο Θεός εύφρανον εν τη δυνάμει σου τους πιστούς βασιλείς ημών [ή κυβερνήτες μας], νίκας χορηγών αυτοίς κατά των πολεμίων. Την συμμαχίαν έχοιεν την σην, όπλον ειρήνης, αήττητον τρόπαιον». Γένοιτο!
