Ιερά Μονή Αγίων Θεοδώρων Ζάλτσας
Η παρουσία στην περιοχή του Οσίου Λουκά έγινε αφορμή να εγκατασταθούν στις πλαγιές αυτές του Ελικώνα πολλοί ερημίτες και ασκητές κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Έτσι και στο πλάτωμα του απότομου βράχου εγκαταστάθηκε μικρή αδελφότητα ασκητών, όπως μαρτυρούν το πελεκητό πηγάδι και τα υπολείμματα των κελιών με τις σκαμμένες καπνοδόχους στο βράχο.
Εντυπωσιακό είναι το ασκητήριο των Αγίων Θεοδώρων που βρίσκεται κοντά στην ακρόπολη της αρχαίας Βούλιδος, κτισμένο στην κορυφή ενός κατακόρυφου βράχου. Η Ζελίτσα ή Ζάλτσα είναι μικρός παραθεριστικός οικισμός του Δήμου Λεβαδέων του Νομού Βοιωτίας. Βρίσκεται στις ακτές του Κορινθιακού κόλπου, κάτω από την υψηλότερη κορυφή του Ελικώνα.
Τα ευρήματα, κυρίως όστρακα και κεραμίδια, κατά την τελευταία ανασυγκρότηση του, μαρτυρούν οτι ο βράχος αυτός κατοικείται συνεχώς από τον 7ο αιώνα π.Χ. Χρησίμευε, στο πέρασμα των αιώνων, σαν παρατηρητήριο της κίνησης των πλοίων που έμπαιναν και έβγαιναν στον Κορινθιακό Κόλπο.
Η παρουσία στην περιοχή του Οσίου Λουκά έγινε αφορμή να εγκατασταθούν στις πλαγιές αυτές του Ελικώνα πολλοί ερημίτες και ασκητές κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Έτσι και στο πλάτωμα του απότομου βράχου εγκαταστάθηκε μικρή αδελφότητα ασκητών, όπως μαρτυρούν το πελεκητό πηγάδι και τα υπολείμματα των κελιών με τις σκαμμένες καπνοδόχους στο βράχο. Οι ασκητές αυτοί επέβλεπαν και καλλιεργούσαν μαζί με άλλους μοναχούς της παρακείμενης Μονής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, τους μεγάλους ελαιώνες, που περιήλθαν αργότερα στη Μονή του Οσίου Σεραφείμ.
Οι μοναχοί έμειναν στο βράχο μέχρι τους χρόνους της Επαναστάσεως του 1821, οπότε και ακολούθησαν τους οπλαρχηγούς του αγώνα.
Μετά την απελευθέρωση και τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους εγκαταλείπεται το ασκητήριο και σχεδόν καταστρέφεται.
Η Ιερά Μονή εορτάζει το Σάββατο της Α΄ Εβδομάδος της Μεγ. Τεσσαρακοστής, το “δια κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου”.
