Τα μετά την επιστροφή του Μάρκο Πόλο από την Κίνα
Του Μάρκου Μπόλαρη, Νομικού στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας»
Είναι εξόχως ενδιαφέρουσα ιστορικά η περίοδος!
Έχει μόλις επιστρέψει στα 1295 ο Μάρκο Πόλο, τούτος ο βενετσιάνος τυχοδιώκτης, από το εικοσιπενταετές ταξίδι του στην Κίνα κι έχει αναδείξει την Τραπεζούντα των Μεγάλων Κομνηνών σαν ένα κόμβο του δρόμου του μεταξιού. Κι είναι σε ένταση ο ναυτικός κι εμπορικός ανταγωνισμός της Βενετιάς και της Γένοβας, αδυσώπητος ανταγωνισμός των ιταλικών πόλεων που τρέπονται σε δημοκρατίες. Οι Μαμελούκοι, σκλάβοι πολεμιστές, αυτονομούνται από τα στρατεύματα του Χαλιφάτου και εδραιώνουν στα 1250 και γιά τρείς αιώνες την κυριαρχία τους στην Αίγυπτο. Οι Οθωμανοί, ασήμαντη τουρκική φυλή στη Μικρά Ασία, σηκώνει κεφάλι κι ετοιμάζεται για την εισβολή στην Ευρώπη, διαβαίνοντας τον Ελλήσποντο, νά ‘τοι κιόλας τον διαβαίνουν. Οι Ρώσσοι, γύρω από την Μόσχα και το Βλαντιμίρ, προσπαθούν να αντιπαλέψουν τους καβαλάρηδες της Χρυσής Ορδής των Μογγόλων. Οι Βούλγαροι διηρημένοι παραπατούν, ενώ οι Σέρβοι με τον ικανότερο βασιλιά τους, τον Στέφανο, λέω, τον Ντουσάν, πολεμούν και φτάνουν στον κολοφώνα της ακμής τους.
Στην Ευρώπη η σύγκρουση του παπισμού με τον Βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο τον Δ’ οδηγεί στον θάνατο του υπερφίαλου Πάπα Βονιφάτιου και στην Βαβυλώνια Αιχμαλωσία του παπισμού στην Αβινιόν, από το 1309 μέχρι το 1376, με επτά Πάπες υπό τον απόλυτο έλεγχο της Γαλλικής Μοναρχίας και εν συνεχεία μια περίοδο όπου υπάρχουν ταυτόχρονα δύο Πάπες, ένας στην Ρώμη κι ένας στην Αβινιόν, μέχρις ότου στην Σύνοδο της Κωνσταντίνας στα 1417, που επιλύεται το θέμα.
Στα μέσα του ιδ’ αιώνα ένα καράβι στην Κριμαία, στο λιμάνι της Θεοδοσίας, εκτός από εμπορεύματα φορτώνει και τον Μαύρο Θάνατο, και τον αποβιβάζει στη Σικελία στα 1347. Η πανώλη θερίζει τον ευρωπαϊκό πληθυσμό, έτσι ώστε οι επιστήμονες να ανεβάζουν τα θύματα στα 100 – 200 εκατομμύρια ανθρώπων ! Η μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας, από την οποία πέρασαν τρείς – τέσσερες αιώνες γιά να ξανανακάμψει ο πληθυσμός στα επίπεδα του 1347 !
Στην Κωνσταντινούπολη, οι Παλαιολόγοι , ο Ανδρόνικος ο Β‘ στον οίακα, προσπαθούν να ανασυντάξουν την Αυτοκρατορία, σύντομα θα παρασυρθούν σε ένα εμφύλιο πόλεμο, οργή και κατάρα. Ο εγγονός Ανδρόνικος ο Γ’ κατά του παππού του, γύρω οι εχθροί καραδοκούν, πριν να προλάβουν να συνέλθουν από τον πρώτον να κι ο δεύτερος εμφύλιος, βούτυρο στο ψωμί των Οθωμανών, να που περάσαν τα Στενά, να που κατέλαβαν την Καλλίπολη, να που κυρίευσαν το Διδυμότειχο, να που στήνουν πρωτεύουσα την Ανδριανούπολη!
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, εμείς τιμούμε την Β’ Κυριακή της Μεγαλοσαρακοστής κάθε χρόνο, κατά τον ιδ´ αιώνα ορίστηκε τούτος ο εορτασμός Συνοδικώς, τιμούμε την μνήμη του Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, αφού μέσα σ’ αυτό το εξόχως ενδιαφέρον κλίμα του αιώνος αυτού, είχαμε και μια αναμέτρηση φιλοσοφικό – θεολογική, καθώς ένας Ρωμιός από την Κάτω Ιταλία, ο μοναχός Βαρλαάμ ο Καλαβρό καταφθάνει στη Θεσσαλονίκη, λίγους χρόνους πρίν έχει αποβιώσει ο Θωμάς Ακινάτης, ο Λατίνος ιερέας που εισηγήθηκε γιά τον Θεό το actus purus, έχοντας ως έδρα το Πανεπιστήμιο του Παρισιού, της Σχολαστικής Θεολογίας επιφανή που εξέδωσε την Summa Theologica.
Οι Σχολαστικοί επιχειρούν με την λογική να ερμηνεύσουν τα υπέρ τον Λόγον, την αριστοτελική μέθοδο χρησιμοποιούν, γοητευμένοι που μετά από αιώνες σιγής, συναντούν τους των Ελλήνων φιλοσόφους, ο ίδιος ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός είναι Βασιλειανός μοναχός, επηρεασμένος από τον Αυγουστίνο και νεοπλατωνίζων, κατέφθασε φιλοδοξώντας να «διαφωτίσει» τους Ρωμιούς, κι είναι ο Γρηγόριος, γόνος των Παλαμάδων της Κωνσταντινούπολης, μαθητής του κλεινού Μεγάλου Λογοθέτη Θεόδωρου του Μετοχίτη, είναι αυτός, αγιορείτης ασκητής και Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης εν συνεχεία, που επωμίζεται την ευθύνη της απάντησης, με το στόμα του και την γραφίδα του η Ανατολή, η καθ’ ημάς Ανατολή, θα απαντήσει υπέρ της Αληθείας!
Έγνοια ανύστακτη η Αλήθεια!
Διό και η μνήμη η πανηγυρική του ανδρός!
Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό που μας διασώζει ο βιογράφος του, Φιλόθεος ο Κόκκινος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και ο ήδη εν Αγίοις καταταχθείς, ένα περιστατικό στο Μεγάλο Παλάτι, την εποχή της μαθητείας του Γρηγορίου, όταν παρουσία του Αυτοκράτορα Ανδρονίκου του Β’, ο Μέγας Λογοθέτης «διαλεγόμενος μια ημέρα με τον Γρηγόριο γιά την Λογικήν του Αριστοτέλους, τέτοιας λογής νοήματα και αποκρίσεις ήκουσε από την γλώσσαν του νεαρού Γρηγορίου, και τόσον υπερβολικά εθαύμασε την προκοπήν του νέου, εις τόσον ότι δεν ηδυνήθη να βαστάξη και να κρύψη τον θαυμασμόν του, αλλά στρέψας τον λόγον με θάμβος και έκπληξιν προς τον βασιλέα, βασιλεύ, είπε, καθώς εγώ νομίζω και αυτός ο ίδιος ο Αριστοτέλης, εάν ευρίσκετο εδώ παρών και εγίνετο ακροατής του νέου τούτου, βεβαιότατα ήθελαν τον επαινέσει βαθύτατα»!
Ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ο Παλαμάς, τω όντι και την γνώσιν και την μάθησιν της έξω σοφίας κατείχε και την αγχίνοια διέθετε και το πνεύμα γιά την σπουδή των φιλοσοφικών μαθημάτων και μάλιστα των του Αριστοτέλους συγγραμμάτων πλατυτάτων όντων και δυσκολωτάτων, κατά την διαβεβαίωσην του βιογράφου του, αμή και την εμπειρία της ησυχαστικής ζωής είχε και της θεοπτίας είχε καταξιωθεί. Σύνοδοι επί Συνόδων εν Κωνσταντινουπόλει, σύνοδοι αλλά και ψευδοσύνοδοι συγκροτούνται, η Αλήθεια γιά την Μυστική Θεολογία, η Αλήθεια γιά τις Άκτιστες Ενέργειες της Θεότητας, το Φως της Μεταμορφώσεως ως Θεία έλλαμψη, τι αγωνία αυτή του ανθρώπου γιά το φώς, διηνεκής αγωνία στους αιώνες, και στην μάχη τούτη γιά την Αλήθεια εν ταυτώ και οι εμφύλιες έριδες, ο αδελφοκτόνος εμφύλιος, Παλαιολόγοι και Καντακουζηνοί, να κι οι Σέρβοι, να κι οι Βενετσιάνοι κι οι Οθωμανοί, στη φυλακή της Πόλης ο υπέρμαχος της Αληθείας Γρηγόριος, ως δήθεν της αντιμαχομένης μερίδος οπαδός, ο ειρηνοποιός αντιμετωπίζεται ως φατριαστής, ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσι, κι ύστερα αιχμάλωτος στα χέρια των Οθωμανών, διάλογο θα ανοίξει θεολογικό γιά να κατατροπώσει τας των μουσουλμάνων πλοκάς, στην Προύσα και στην Νίκαια, κι ο Πατριάρχης Κάλλιστος ο Κωνσταντινουπόλεως θα συμπροεδρεύσει της Συνόδου, Πρόεδρος ο Αυτοκράτορας Ιωάννης ο Καντακουζηνός, ναι, ο Πατριάρχης Κάλλιστος αυτός που ως διαμεσολαβητής της ειρήνης και της συμμαχίας μεταξύ Ρωμιών και Σέρβων φθάνει στην θεοφρούρητο πόλη των Σερρών, μα πριν προλάβει να φέρει σε πέρας το ποθούμενο με διαβουλεύσεις γιά συμμαχία που θα απωθούσε τους Οσμανλήδες στην Ασία, μιά πρεσβεία γιά συνομιλίες με την χήρα του Στεφάνου Ντουσάν, κι ο Ιωάννης ο Ούγκλεσης παραστέκει από κοντά, Δεσπότης των Σερρών σύντομα θα γενή, τον προλαβαίνει τον Πατριάρχη Κάλλιστο ο Μαύρος Θάνατος, κι αυτόν και την συνοδεία του, μα και πλείστους από την αυλή της Τσαρίνας εθανάτωσε τούτη η φοβερή πανώλη. Κηδεύτηκε κατά πως έπρεπε ο Πατριάρχης Κάλλιστος στα Σέρρας, το εξαίρετο ταφικό παρεκκλήσι μπροστά από την αρχαία Μητρόπολη των Σερρών των Αγίων Θεοδώρων μαρτυρεί του λόγου το αληθές, μιά πρεσβευτική αποστολή που δεν πρόλαβε να φέρει καρπούς, μιά συμμαχία που εάν είχε συμπηχτεί ίσως θά’τανε άλλη η ροή της ιστορίας, αφού αντικειμενικά υπήρχαν οι δυνάμεις γιά να ανακοπεί η οθωμανική ορμή στη γέννα της, μαρτυρία εξάλλου κι η τοιχογραφία στην Πατριαρχική και Σταυροπηγισκή Μονή του Τιμίου Προδρόμου, έξω από το Μακρυναρίκι στα νότια του Καθολικού που μαρτυρεί την πρότερη έγνοια και τον ενδιαφέρον του Αυτοκράτορος Ανδρονίκου του Β’ του Παλαιολόγου γιά τας Σέρρας και την περιοχή τους και την Προδρόμεια εν Μενοικείω όρει Μονή!
Α! Τούτος ο ιδ´ αιώνας, ο προκλητικός, σημάδεψε τις επόμενες διαδρομές Λαών και Κρατών και Θρησκειών, ίσαμε τις μέρες μας!
Κι αφορμή στάθηκε, αδερφοί, τούτων των αφιλόδοξων γραμμών Γρηγόριος ο Παλαμάς, που γιόρταζε προχτές, καυχάται δικαίως η Θεσσαλονίκη, τούτος που έκραζε «φώτισόν μου το σκότος» , ώστε να ελλάμψει τα των Θαβωρείων εμπειριών του, την αλήθεια διασώζων, και καταυγάζων ημίν τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένοις!
Έρρωσθε , συνταξιδευτές!
ΥΓ: Στην μικρογραφία του χειρογράφου από Παρισινό Κώδικα ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός προεδρεύει της Συνόδου και δίπλα του ο εν Αγίοις Πατριάρχης Κάλλιστος Κωνσταντινουπόλεως. Δίπλα η τοιχογραφία του Αυτοκράτορος Ανδρονίκου του Β´ του Παλαιολόγου στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών.
