Πανσλαβισμός και ρωσική προπαγάνδα στο Άγιον Όρος – Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος
Ο Πανσλαβισμός και η ρωσική προπαγάνδα, όμως, κορυφώθηκαν στην περίπτωση της Μονής του Αγίου Παντελεήμνος, στο γνωστό και ως «ρωσικό» μοναστήρι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1870, οι Ρώσοι προσπαθούν να ελέγξουν διοικητικά τη Μονή, χωρίς όμως αποτέλεσμα, μιας και οι εντάσεις και οι έριδες που δημιουργήθηκαν επέφεραν την άρση της μοναχικής ευρυθμίας και κανονικότητα της μοναχικής ζωής.
Του Δημητρίου Λυκούδη, Ιστορικού
Με τη ρωσική εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία για 35η ημέρα, πέρα από τους χιλιάδες ανθρώπους που σκοτώθηκαν, στρατιώτες και άμαχος πληθυσμός, γκρεμίστηκαν δημόσια κτίρια, πόλεις και οικισμοί αφανίστηκαν, χωριά ισοπεδώθηκαν, περιουσίες και κόποι μιας ζωής καταστράφηκαν, μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς λεηλατήθηκαν και, συνάμα, εκατομμύρια πρόσφυγες πήραν τον άγνωστο δρόμο της αναζήτησης μιας καλύτερης ζωής, κυρίως γυναίκες και μικρά ανήλικα παιδιά.
Την ίδια ώρα, ταυτόχρονα, έντονο προβληματισμό προκαλεί η δυσχέρεια και η έκδηλη απροθυμία πολλών Ι. Μονών του Αγίου Όρους, φανερά να αποκηρύξουν και να καταδικάσουν τη ρωσική εισβολή, που τόσα δεινά προκάλεσε και προκαλεί, τόσο στην ουκρανική γη όσο και στον κόσμο ολόκληρο.
Ας μην ξεχνάμε πως ο Πανσλαβισμός (πολιτική κίνηση που είχε απώτερο στόνο την ένωση όλων των Σλάβων της Ευρώπης, ώστε να κυριαρχήσουν υπό έναν κοινό πολιτιστικό και πολιτικό σκοπό), αποτέλεσε για μεγάλο χρονικό διάστημα το μέσο, τη δίοδο, μέσω της οποίας ο ρωσικός επεκτατισμός εισχώρησε στην Ευρώπη, κυρίως, και ασφαλώς έθεσε και ως επίκεντρο των επιδιώξεών του και αυτό το Άγιον Όρος.
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, ο Πανσλαβισμός παρεισφρύει στο Άγιον Όρος τόσο έντονα όσο ποτέ. Βούλγαροι, Σέρβοι, κυρίως όμως Ρώσοι, μιας και η ίδρυση νέας Μονής απαγορεύεται κατηγορηματικά στο Καταστατικό του Αγίου Όρους, αγόρασαν πολλά κελιά, τα οποία με την πάροδο του χρόνου επέκτειναν, αποβλέποντας στην κτιριακή και διοικητική ενίσχυσή τους, ως εν δυνάμει Σκήτες ή και Μονές. Χαρακτηριστική περίπτωση η Σκήτη του Αγίου Ανδρέα, το γνωστό «Σεράι» στις Καρυές, που ανήκει στη Μονή Βατοπεδίου και η Σκήτη του Προφήτη Ηλία, λίγο παρακάτω, που ανήκει στη Μονή Παντοκράτορος.
Κυρίως δε, στο τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα, η αθρόα προσέλευση ρώσων, κυρίως μοναχών στο ρωσικό μοναστήρι και η όλη προσπάθειά τους να συμβάλουν στη δημογραφική αλλαγή και αλλοίωση του αγιορείτικου πληθυμού, δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Αγιορείτες, που φρόντισαν να διεκδικήσουν και να διαφυλάξουν με πολλές θυσίες, όσα κεκτημένα είχαν περιέλθει στη δικαιοδοσία τους.
Ο Πανσλαβισμός και η ρωσική προπαγάνδα, όμως, κορυφώθηκαν στην περίπτωση της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος, στο γνωστό και ως «ρωσικό» μοναστήρι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1870, οι Ρώσοι προσπαθούν να ελέγξουν διοικητικά τη Μονή, χωρίς όμως αποτέλεσμα, έστω αρχικά, μιας και οι εντάσεις και οι έριδες που δημιουργήθηκαν επέφεραν την άρση της μοναχικής ευρυθμίας και κανονικότητας της μοναχικής ζωής.
Αυτή η προσπάθεια, βέβαια, συνεχίστηκε και έως τις ημέρες μας. Δεν είναι τυχαίες, άλλωστε, οι κατά καιρούς «υψηλές» αφίξεις ισχυρών πολιτικά και οικονομικά ανδρών της Ρωσίας στη Μονή, με αποκορύφωμα αυτή την επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου Πούτιν (αρχικά στις 9/9/2005 και, αργότερα, την περίοδο του Μαΐου, στα 2016,). Επισκέψεις με ισχυρούς συμβολισμούς που επιχειρούν την ανάδυση μιας ισχυρής ρωσικής κυριαρχίας και επιβολής σε κάθετι γύρω τους.
Προς τι, λοιπόν, η καθυστέρηση, απροθυμία και τελικώς η αδιάλλακτη άρνηση να πάρουν θέση και να καταδικάσουν τον πόλεμο της Ουκρανίας πολλές μονές της Αθωνικής Πολιτείας;
Όσο ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, η ρωσική προπαγάνδα αποκαλύπτεται, αποδομείται, καταρρέει και απογυμνώνεται και, ταυτόχρονα, εγείρει πλείστα ερωτηματικά για την όλη θέση του ορθόδοξου μοναχισμού – εν προκειμένω κάποιοων ιερών Μονών και όχι όλων, ασφαλώς – απέναντι στην ιερότητα και αξία του ανθρωπίνου προσώπου, κάθε ανθρωπίνου προσώπου, ξεχωριστά και ιδιαίτερα.
